متورم شدن رگهای پا که معمولاً با نام واریس شناخته میشود، عارضهای است که در آن رگهای خونی در هر نقطهای از پا متورم شده و از سطح پوست بیرون میزنند که این عارضه بیشتر در سمت داخلی ران و ساق پا دیده میشود. اگر جزو افرادی هستید که زیاد روی پای خود میایستید یا شغلی دارید که مجبور به نشستن طولانی مدت بر روی صندلی هستید و شاهد گرفتگی عروق پا و بیرون زدگی رگهای پاهای خود شدهاید هرچه سریعتر برای از بین بردن این وضعیت اقدام کنید. در این مقاله به بررسی علت متورم شدن رگ پاها می پردازیم.
چه عواملی موجب متورم شدن پاها می شود؟
تورم در پا می تواند ناراحت کننده باشد و نگاه کردن به آن نیز خوشایند نیست. با این حال، تورم پاها که به آن خیز یا اِدم نیز گفته می شود، می تواند نشانه بیماری جدی تری باشد. علت متورم شدن رگ پاها شامل موارد زیر است:
تجمع مایعات در بدن
وقتی مایعات زیادی در بدن جمع می شود، پاهای شما متورم می شوند. یکی از علت متورم شدن رگ پاها این است که احتمالاً رگ های خونی، یعنی رگ هایی که خون را به قلب شما می رسانند، به نوعی مسدود یا آسیب دیده اند. همچنین هنگامی که کلیه ها، کبد یا قلب شما به درستی کار نمی کنند یا دچار کم کاری غده تیروئید هستید، با تجمع مایعات در بدن مواجه می شوید. در این موارد، تورم اتفاق می افتد؛ زیرا بدن شما در دفع مایعات اضافی دچار مشکل شده است.
برخی از داروها، به ویژه قرص های جلوگیری از بارداری و هورمون درمانی، می توانند سبب تورم پاها شوند. اگر اضافه وزن دارید و روزانه ساعات زیادی را می نشینید، ممکن است تورم خفیفی را در پا و مچ پای خود مشاهده کنید. این نوع تورم معمولاً جدی نیست، اما همچنان باید هوشیار بوده و آن را بطور جدی بررسی کنید تامطمئن شوید. همچنین، تورم در پاها در دوران بارداری و بلافاصله پس از زایمان نیز معمول است.
اگر رگ های واریسی دارید یا به دریچه های داخل رگ های تان آسیب رسیده باشد، ممکن است دچار تورم خفیفی شوید. به طور معمول، یک دریچه کوچک و یک طرفه در داخل رگ های پا باعث می شود که خون به جای اینکه در پاها و مچ پا جمع شود، به سمت قلب شما حرکت کند. هنگامی که این درچه آسیب ببیند یا به درستی کار نکند، می تواند سبب شود پاهای شما هر چندمدت یکبار دچار تورم شود.
لخته شدن خون
یکی از دلایل جدی علت متورم شدن رگ پاها یا مچ پا، لخته شدن خون است. وقتی لخته، وریدی که خون را از پاها به قلب منتقل می کند مسدود می کند، مایعات زیر لخته جمع می شوند و پای شما متورم می شود. وقتی به دلیل لخته شدن خون متورم می شود، ممکن است ساق پا یا کل پا هنگام حرکت یا لمس آن دردناک یا حساس شده باشد.
به طور معمول، با لخته شدن خون، تورم فقط در یک پا ایجاد می شود و یا در یک پا بیشتر از پای دیگر است. به همین دلیل، اگر فقط یک پای شما تورم دارد، فوراً اقدام به پیگیری مراقبت های پزشکی کنید. همچنین اگر تورم و درد را در پای خود احساس می کنید، بسیار مهم است که هرچه زودتر آن را جدی گرفته و پیگیرش باشید. لخته شدن خون در پا می تواند عواقب جدی یا حتی کشنده ای در پی داشته باشد.
چرا لخته شدن خون تا این حد مهم است؟ لختۀ رگ پا گاهی اوقات ممکن است از جای خود خارج شده و یا از در خون ریخته و به ریه های شما برسد. پس از حضور در ریه ها، می تواند در تبادل اکسیژن اختلال ایجاد کند و اگر درمان نشود، ممکن است منجر به مرگ شود. اگر سن شما بالاتر باشد و پای خود را زخمی کرده باشید، برای مدتی در تخت بمانید؛ اگر اخیراً جراحی کردید یا باردار هستید، در معرض خطر بیشتری نسبت به لخته شدن خون قرار دارید.
ژنتیک همچنین عاملی در ایجاد شدن لختۀ خون است. اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده دچار لخته هون در رگ هایش شده باشد، ممکن است که شما بیشتر در معرض خطر قراربگیرید. زنانی که بعد از یائسگی یا قرص های جلوگیری از بارداری از هورمون درمانی استفاده می کنند، خطر ابتلا به لخته شدن خون در پا در آنها کمی بیشتر است.
علائم متورم شدن رگ های پا
در حالی که بسیاری از افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی علائم خفیفی داشته و یا اصلاً علائمی ندارند، برخی از این افراد هنگام راه رفتن دچار درد پا می شوند (لخته شدن خون).
علائم لخته شدن خون شامل درد عضلانی یا گرفتگی در پاها یا بازوها است که در اثر فعالیتی مانند راه رفتن ایجاد می شود، اما پس از چند دقیقه استراحت از بین می رود. محل درد بستگی به محل گرفتگی یا تنگی عروق دارد. درد در ساقشایع ترین آنها است.
شدت لخته شدن به طور گسترده ای متفاوت است؛ از ناراحتی خفیف گرفته تا دردهای غیرقابل تحمل. لختگی شدید می تواند راه رفتن یا انجام سایر فعالیت های بدنی را برای شما سخت کند.
علائم و نشانه های بیماری شریان محیطی عبارتند از:
- گرفتگی دردناک در یک یا هر دو باسن، گرفتگی ران یا عضلات ساق پا پس از انجام برخی فعالیت ها مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها
- بی حسی یا ضعف عضلات پا
- سردی در قسمت پایین ساق پا یا کل پا، بهویژه هنگامی که با پای دیگر مقایسه شود
- زخم هایی روی انگشتان پا، روی یا سرتاسرپا که بهبود نمی یابند
- تغییر در رنگ پوست پاها
- ریزش مو یا رشد کند مو در پاها
- رشد کندتر ناخنهای انگشتان پا
- ایجاد لایه های پوست براق روی پاها
- نبض ضعیف یا نبود نبض در پاها
- اختلال نعوظ در مردان
- درد هنگام استفاده از بازوها، مانند درد و گرفتگی هنگام بافندگی، نوشتن یا انجام سایر کارهای دستی
برای اکثر افراد، بیماری عروق محیطی علائمی ایجاد نمی کند. کسانی که علائم دارند ممکن است هنگام راه رفتن احساس سنگینی، خستگی یا گرفتگی در پاها داشته باشند که فقط با قطع راه رفتن مشکل شان حل می شود. مصرف دارو، قطع مصرف سیگار و پیاده روی بیشتر می تواند علائم شما را کاهش داده و به از پیشرفت و بدتر شدن بیماری شریان محیطی شما بکاهد.
برخی از پزشکان، حتی اگر علائمی نداشته باشید و یا حداقل علائم ها را داشته باشید، به اشتباه به جای مراقبت های بهداشتی انجام جراحی یا آنژیوپلاستی را توصیه می کنند. با این حال، این باعث نمی شود افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی احساس بهتری داشته باشند و یا باعث جلوگیری از مشکلات بعدی پای آنها شود. اکثر افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی هرگز دچار مشکلاتی نمی شوند که نیاز به جراحی یا آنژیوپلاستی دارند. این به این دلیل است که علائم شدید ندارند و یا دارو و ورزش به اندازه کافی برای درمان درد و ایجاد شرایط لازم برای داشتن یک زندگی طبیعی پاسخ گو هستند.
چه موقع باید نگران رگ های قابل رویت خود باشم؟
اگر دچار درد پا، بی حسی یا علائم دیگری هستید، از آنها به عنوان علائم طبیعی پیری به راحتی نگذرید. با پزشک خود تماس بگیرید و از او وقت ویزیت بگیرید.
حتی اگر علائم بیماری شریان محیطی را ندارید، در موارد زیر ممکن است نیاز به چکاپ داشته باشید:
- سن بالای 65 سال
- سن بالای 50 سال و سابقه دیابت یا سیگار کشیدن
زیر 50 سال و دیابت و خطر مبتلا بودن به سایر بیماری های شریان محیطی مانند چاقی یا فشار خون بالا
دلایل دیده شدن رگ های بدن
بیماری شریان محیطی اغلب در اثر تصلب شریان ها ایجاد می شود. در تصلب شریان ها، رسوبات چربی در دیواره شریان شما جمع شده و جریان خون را کاهش می دهد.
اگرچه بحث در مورد تصلب شرایان ها معمولاً بر روی قلب متمرکز می شود، اما این بیماری می تواند عروق را در سراسر بدن شما تحت تأثیر قرار دهد. وقتی در عروق خون رسانی به اندام های شما انجام می شود، باعث بیماری عروق محیطی می شود.
کمتر اتفاق می افتد که علت بیماری شریان محیطی ممکن است التهاب رگ های خونی، آسیب به اندام ها، آناتومی غیر معمول رباط ها یا عضلات شما و یا قرار گرفتن در معرض اشعه باشد.
عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماری شریان محیطی
عواملی که خطر ابتلا به بیماری شریان محیطی را افزایش می دهند عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- دیابت
- چاقی (شاخص توده بدنی بیش از 30)
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- در صورت وجود عوامل خطرناک برای تصلب شرایانها، افزایش سن، به خصوص پس از 65 سالگی یا بعد از 50 سالگی
- سابقه خانوادگی بیماری شریان محیطی، بیماری قلبی یا سکته مغزی
- مقادیر بالای هموسیستئین، یک اسید آمینه که به بدن شما در ساخت پروتئین، بافت و حفاظت از بافتها کمک می کند
افرادی که سیگار می کشند یا دیابت دارند به دلیل کاهش جریان خون بیشترین خطر ابتلا به بیماری شریان محیطی را دارند.
عوارض جانبی بیماری شریان محیطی
اگر بیماری شریان محیطی شما ناشی از تجمع پلاک در رگ های خونی شما باشد، در معرض خطر ابتلا به بیماری های زیر نیز هستید:
- کم خونی شدید در اندام: این وضعیت به صورت زخم های باز شروع می شود که بهبود نمی یابند؛ یک جراحت یا عفونت در پاهای شما. کم خونی شدید اندام زمانی اتفاق می افتد که آسیب ها یا عفونت ها پیشرفت کرده و باعث از بین رفتن بافت شوند؛ گاهی اوقات نیاز به قطع اندام آسیب دیده می شود.
- سکته مغزی و حمله قلبی: تصلب شرایانها که باعث ایجاد علائم و نشانه های بیماری شریان محیطی می شود، محدود به پاهای شما نمی شود. رسوبات چربی همچنین در شریان هایی جمع می شوند که خون را به قلب و مغز شما می رسانند.
گاهی اوقات، اگر شریان های پا به خوبی مسدود شده باشند، ممکن است در هنگام استراحت دچار درد پا شوید یا زخمی در پای شما ایجاد شود که بهبود یافتنی نیست. در این حالت، برای رفع انسداد نیاز به یک عمل دارید. اما معمولاً افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی نیازی به عمل ندارند. دلیلش را در ادامه ذکر خواهم کرد.
درمان قطعی واریس پا با 10 راهکار ساده خانگی
پیشگیری از بیماری شریان محیطی
برای کنترل این بیماری باید سیگار را کنار بگذارید و هر روز راه بروید. و همچنین باید با پزشک خود برای کنترل سایر موارد خطرناک مانند دیابت، فشار خون و کلسترول بالا همکاری کنید.
حتی اگر علائمی هم داشته باشید، شاید بهتر باشد که هیچ عملی انجام ندهید. مطالعات نشان می دهد که پیاده روی روزانه می تواند علائم و همچنین آنژیوپلاستی را در بعضی موارد تسکین دهد.
جراحی و آنژیوپلاستی خطراتی دارد و بهتر شدن آن به زمان نیاز دارد.
جراحی روی پاهای شما همه خطرات جانبی یک جراحی را به همراه دارد. دو تا سه هفته طول می کشد تا زخم بهبود یابد. خطرات شامل عفونت، خونریزی از زخم و عوارض ناشی از بیهوشی، مانند مشکل تنفس یا ذات الریه است.
آنژیوپلاستی به اندازه جراحی برای بدن شما سخت نیست و بهبودی در آن سریع تر رخ می دهد. اما استنت ها ممکن است درمانی پایدار ارائه ندهند و علائم اصلی ممکن است در عرض یک سال دوباره ظاهر شوند.
هر دو روش می تواند در موارد نادر باعث بسته شدن کامل شریانی شود که تا حدی مسدود شده بود. در این صورت ممکن است به یک اقدام اضطراری نیاز داشته باشید.
چه زمانی برای درمان بیماری شریان محیطی به عمل نیاز دارید؟
شما و پزشک تان باید وقتی به جراحی یا آنژیوپلاستی فکر کنید که:
- علائم شما به حدی شدید است که سبک زندگی یا توانایی کار کردن را برای شما را مشکل می کند.
- درمان های ساده تری مثل ورزش و دارو کمکی نکرده باشند.
فوراً به پزشک تان مراجعه کنید تا در صورت داشتن هر یک از این علائم، از نظر یکی از این روش ها مورد ارزیابی قرار بگیرید:
- درد پا هنگام استراحت، به ویژه شب.
- زخم هایی روی انگشتان پا، روی پا یا سرتاسرپا که بهبود نمی یابند.
- انگشتی که به نظر می رسد آبی یا سیاه است و ممکن است صدمه ببیند.
فوق تخصص بیماری های عروق و جراح عروق