به ضخیم شدن یا سفت شدن شریان ها، آترواسکلروز یا تصلب شرایین گفته می شود. این شرایط بر اثر تجمع پلاک ها در لایه ی داخلی شریان ها اتفاق می افتد. پلاک از رسوب مواد چربی، کلسترول، مواد زائد سلولی، کلسیم و فیبرین تشکیل می شود. با تجمع پلاک، دیواره شریان ها ضخیم و سفت می شود. آترواسکلروز، یک بیماری آهسته و پیشرونده است که ممکن است در کودکی آغاز شود. با این حال، گاهی اوقات می تواند به سرعت پیشرفت کند.
علت ابتلا به تصلب شرایین
مشخص نیست که تصلب شرایین چگونه شروع می شود و یا علت دقیق آن چیست. اما تجمع تدریجی پلاک یا ضخیم شدن شریان ها بعلت التهاب دیواره ی داخلی شریان اتفاق می افتد. این امر جریان خون و اکسیژن رسانی به اندام های حیاتی بدن، دست و پاها را کاهش می دهد.
عوامل خطر آترواسکلروز
عوامل خطر آترواسکلروز عبارتند از:
- سطوح کلسترول و تری گلیسیرید بالا
- فشار خون بالا
- سیگار کشیدن
- دیابت نوع 1
- چاقی
- بی تحرکی
- مصرف زیاد چربی اشباع شده
علائم تصلب شرایین یا آترواسکلروز
علائم و نشانه های آترواسکلروز ممکن است به تدریج ایجاد شوند و کم باشند، زیرا پلاک ها کم کم در شریان ها جمع می شوند. همچنین ممکن است بسته به نوع شریان آسیب دیده، علائم متفاوت باشند. گرچه، زمانی که یک شریان بزرگ مسدود می شود، علائم و نشانه ها ممکن است شدید باشند و منجر به حمله قلبی، سکته یا لخته ی خونی شوند. علائم آترواسکلروز ممکن است شبیه به بیماری های قلبی دیگر باشند. برای تشخیص درست به پزشک مراجعه کنید.
این بیماری چگونه تشخیص داده می شود؟
در ابتدا، پزشک در مورد سوابق پزشکی از شما سؤالاتی می پرسد و معاینه ی فیزیکی انجام می دهد. همچنین ممکن است یک یا چند مورد از آزمایشات زیر را انجام دهد:
1_ آنژیوگرافی
در این رویکرد، یک لوله نازک بلند (کاتتر) از طریق شریان های کرونری وارد بدن می شود. بعد از تزریق ماده حاجب به شریان برای مکان یابی تنگی، انسداد و دیگر ناهنجاری های شریان ها، تصویر اشعه ی ایکس گرفته می شود.
2_ سونوگرافی داپلر
از یک ردیاب مخصوص برای هدایت امواج صوتی به رگ های خونی استفاده می شود. یک گیرنده ی صوت، صدای خون درون رگ ها را تقویت می کند. عدم وجود صدا ممکن است به معنای انسداد باشد. از این نوع سونوگرافی برای شناسایی تنگی رگ های خونی شکم، گردن یا پاها استفاده می شود.
3_ مقایسه فشار خون
مقایسه فشار خون پاها و بازوها، به تشخیص محدودیت جریان خون کمک می کند. تفاوت قابل توجه در این فشار خون ها ممکن است به این معنا باشد که رگ های خونی بر اثر آترواسکلروز دچار تنگی شده اند.
4_ آنژیوگرافی MUGA
این روش یک اسکن هسته ای است که نحوه حرکت دیواره قلب و میزان دفع خون با هر ضربان قلب را در حالت استراحت فرد بررسی می کند.
5_ اسکن پرفیوژن میوکارد
این رویکرد، یک اسکن هسته ای است که در حال استراحت فرد یا بعد از ورزش انجام می شود و ممکن است نشان دهد بخش هایی از عضله ی قلب، خون کافی دریافت نمی کنند.
6_ سی تی اسکن
این رویکرد، نوعی تصویربرداری با اشعه ی ایکس است که می تواند رسوب کلسیم در قلب را نشان دهد. این مشکل در آینده می تواند باعث مشکلات قلبی شود.
درمان تصلب شرایین
درمان آترواسکلروز ممکن است شامل تغییرات سبک زندگی، دارو یا جراحی باشد:
1_تغییرات سبک زندگی
شما می توانید عوامل خطر اسکلروز از جمله سیگار کشیدن، سطوح کلسترول بالا، قند خون بالا، عدم ورزش کافی، عادات تغذیه ای ضعیف و فشار خون بالا را تغییر دهید.
2_ داروهای ضدپلاکت
این داروها، توانایی پلاکت ها در خون برای چسبیدن به یکدیگر و تشکیل لخته ها را کاهش می دهد. آسپیرین، کلوپیدوگرل، تیکلوپیدین و دی پیریدامول از نمونه های داروهای ضدپلاکت هستند.
3_ داروهای ضدانعقاد خون
این داروها که رقیق کننده ی خون نیز نامیده می شوند با داروهای ضدپلاکت متفاوت هستند و توانایی خون برای لخته شدن را کاهش می دهند. وارفارین و هپارین از داروهای ضدانعقاد خون هستند.
4_ داروهای پایین آورنده ی کلسترول
از این داروها برای پایین آوردن چربی خون به ویژه کلسترول لیپید کم چگالی (LDL) استفاده می شود. استاتین ها، گروهی از داروهای پایین آورنده ی کلسترول هستند و شامل سیمواستاتین، آتورواستاتین و پراواستاتین می شوند. جداکننده های اسید صفراوی، کلسولام، کلستیرامین و کلستیپول هستند. پزشک شما همچنین ممکن است برای کمک به بهبود سطوح تری گلیسیرید و کلسترول، فیبرات ها را تجویز کند.
5_ داروهای فشار خون
چند گروه داروی مختلف برای پایین آوردن فشار خون وجود دارد که هرکدام به شیوه متفاوتی عمل می کنند.
6_ آنژیوپلاستی کرونری
در فرآیند آنژیوپلاستی، یک لوله نازک از طریق یک رگ خونی به طرف قلب فرستاده می شود. در آنجا یک بالون باد می شود تا یک دهانه ی بزرگتر در رگ خونی ایجاد کند و جریان خون را افزایش دهد. با اینکه آنژیوپلاستی در رگ های خونی دیگر نقاط بدن نیز انجام می شود، اما مداخله کرونری از راه پوست (PCI) به آنژیوپلاستی شریان های قلب اشاره دارد که باعث می شود خونرسانی به قلب افزایش پیدا کند.
7_ بای پس شریان کرونری
این روش که جراحی بای پس نیز نامیده می شود اغلب در افرادی انجام می شود که بر اثر بیماری شریان کرونری، دچار آنژین یا درد قفسه سینه شده اند. در طول این جراحی، با پیوند یک رگ سالم از نقطه دیگر بدن و اتصال آن به بالا و پایین نقطه مسدود شده در شریان کرونری، بای پس انجام می شود.
این کار باعث می شود خون در اطراف انسداد جریان پیدا کند. معمولاً رگ های مورد نیاز این جراحی از پا یا دیواره قفسه سینه گرفته می شوند. گاهی اوقات لازم است که در طول یک جراحی بیش از یک رگ، بای پس شوند.
آیا می توان از آترواسکلروز پیشگیری کرد؟
شما با کاهش عوامل خطر می توانید از آترواسکلروز پیشگیری کنید یا وقوع آن را به تأخیر بیاندازید. این اقدامات شامل در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم می باشد. یک برنامه ی غذایی سالم، کاهش وزن، فعال بودن از نظر فیزیکی و سیگار نکشیدن می تواند احتمال خطر آترواسکلروز را کاهش دهد. یک برنامه غذایی سالم شامل میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، گوشت بدون چربی، مرغ بدون پوست، غذاهای دریایی و لبنیات کم چرب یا بدون چربی می باشد.
همچنین در یک رژیم غذایی سالم میزان مصرف سدیم، قندها، غلات تصفیه شده و چربی های جامد باید محدود شود. اگر شما به علت سابقه ی خانوادگی یا کلسترول بالا، در معرض خطر آترواسکلروز قرار دارید، بهتر است داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
دکتر آرش توفیق، جراح و فوق تخصص عروق در تهران
