سندرم خروجی قفسه سینه، حلقه تشکیل شده توسط دنده های بالایی، درست زیر استخوان ترقوه می باشد. سندرم خروجی قفسه سینه (TOS) زمانی رخ می دهد که عصب ها یا رگ های خونی فشرده می شوند.
خروجی قفسه سینه، ناحیه ای کوچک بین استخوان ترقوه، اولین دنده و ستون فقرات می باشد. سندرم مجرای خروجی قفسه سینه (TOS) مجموعه ای از شرایط می باشد که با فشرده سازی رگ ها، اعصاب و یا شریان ها در این فضا مشخصه سازی می شود.
سندرم خروجی قفسه سینه یا tos چیست؟
سندرم خروجی قفسه سینه (TOS) عارضهای است که شانه، بازو و دست را تحت تاثیر قرار میدهد. سندرم TOS گروهی از اختلالات است و وقتی رخ میدهد که عروق خونی یا اعصابی که از فضای خروجی قفسه سینه (فضای بین دنده اول و استخوان ترقوه) عبور میکنند تحت فشار قرار بگیرند. این فشار بر روی اعصاب یا عروق باعث درد در شانهها و گردن و بیحسی انگشتان میشود.
تشخیص سندرم خروجی قفسه سینه می تواند دشوار باشد، چرا که علائم آن با بیماری های دیگر مشابه می باشند.
انواع سندرم خروجی قفسه سینه
TOS نوروژنیک
زمانی رخ می دهد که اعصابی که از گردن به بازو منتهی می شود (شبکه بازویی) فشرده شود.
TOS وریدی
زمانی رخ می دهد که یک رگ فشرده شده باشد و منجر به ترومبوزیس بالاتنه شود. پنج درصد موارد وریدی هستند.
TOS شریانی
زمانی رخ می دهد که یک شریان فشرده شده باشد. تنها 1 درصد موارد شریانی هستند.
گاهی اوقات، سندرم های شریانی و وریدی به سندرم خروجی قفسه سینه شناخته می شوند.
علائم سندرم خروجی قفسه سینه یا TOS
علائم سندرم خروجی قفسه سینه بستگی به نوع TOS دارد.
علائم سندرم خروجی قفسه سینه نوروژنیک
- درد یا ضعف در شانه و بازو
- مور مور شدن یا ناراحتی در انگشتان
- بازویی که سریعاً خسته می شود.
- آتروفی – کوچک شدن و ضعیف شدن – عضلات تنار انگشت شست، عضله کف دست که به انگشت شست منتهی می شود. این مورد نادر می باشد.
🛑 علائم ممکن است بیایند و بروند، اما اغلب زمانی که بازوها بالا نگه داشته می شوند، بدتر می شوند. هرچه بازوها بیشتر بالا بمانند، علائم شدیدتر می شوند.
علائم سندرم خروجی قفسه سینه وریدی
- اِدِم (التهاب) بازو، دست یا انگشتان
- کبودی دست و بازو
- مورمور شدن دردناک در دست و بازو
- رگ های بسیار برجسته در شانه، گردن و دست
این علائم به این دلیل به وجود می آیند که فشردگی رگ ممکن است موجب تشکیل لخته ی خونی شود. این شرایط به ترومبوزیس ناشی از فعالیت یا سندرم پاژه اسکروتر شناخته شده است. ترومبوزیس ناشی از فعالیت، نوعی ترومبوزیس رگ عمیق می باشد. در این مورد، لخته ها در نتیجه ی انجام حرکات بالای سر تشکیل می شوند.
دنده گردنی چگونه موجب سندرم TOS می شود؟
یکی از مهم ترین و شایع ترین علل ایجاد سندرم توراسیک اوت لت و یا ایجاد فشار در فضای توراسیک اوت لت، دنده گردنی می باشد. دنده گردنی موجب تنگ شدن فضای توراسیک اوت لت شده و در نهایت می تواند بر روی عروق و عصب هایی که از این ناحیه عبور می کنند، فشار وارد کند و موجب ایجاد ناراحتی و درد در این ناحیه شود. البته باید گفت سندرم توراسیک اوت لت فقط به دلیل دنده گردنی به وجود نمی آید و می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود.
این دنده می تواند در یک سمت گردن و یا هر دو سمت گردن ایجاد شود و با وارد کردن فشار به فضای توراسیک اوت لت و تنگ شدن این فضا، موجب ایجاد ناراحتی و مشکلاتی در گردن (سندرم توراسیک اوت لت) و نواحی مرتبط با آن شود. البته این عارضه از هر ده نفر فقط در یک نفر اتفاق می افتد و از بیماری های نادر به حساب می آید.
علائم سندرم خروجی قفسه سینه شریانی
- دست سرد و رنگ پریده
- درد در دست و بازو، به ویژه در طول حرکات بازو در بالای سر
- آمبولی (انسداد) شریان در دست یا بازو
- آنوریسم شریان ساب کلاوین (زیر ترقوه ای)
علت سندرم خروجی قفسه سینه چیست؟
گاهی اوقات، یک ناهنجاری مادرزادی (از تولد) می تواند موجب سندرم خروجی قفسه سینه شود، اما پس از آسیب یا بدنسازی احتمال وقوع آن بیشتر است. به طور ویژه:
✔ دنده گردنی
دنده گردنی، یک دنده ی اضافی است که از ستون فقرات گردنی رشد می کند (قسمت گردن ستون فقرات). بین 1 و 3 درصد از جمعیت دارای دنده ی گردنی هستند که ممکن است در یک یا هر دو طرف گردن رشد کند و ممکن است به اولین دنده وصل شود و یا به طور کامل تشکیل نشود. وجود دنده ی گردنی احتمال فشرده شدن عصب یا رگ خونی بین دنده اول و استخوان ترقوه را افزایش می دهد.
درصد کمی از افراد مبتلا به دنده ی گردنی، به سندرم مجرای خروجی قفسه سینه دچار می شوند. بسیاری از افراد مبتلا به دنده ی گردنی، متوجه وجود آن نمی شوند، چرا که استخوان اغلب کوچک است و حتی درتصویربرداری اشعه ایکس نیز قابل تشخیص نیست.
✔ تشکیل اولین دنده یا عضله ی غیر طبیعی
برخی از افراد ممکن است دارای عضله ی اضافی یا عضله ی اسکالین غیرطبیعی (عضله ی داخلی گردن) یا اولین دنده ی غیر طبیعی استخوان ترقوه باشند. هر یک از این موارد غیر طبیعی می توانند موجب فشرده سازی عصب ها یا رگ های خونی شوند.
رویدادهای زیر ممکن است موجب سندرم خروجی قفسه سینه، به ویژه در افراد دارای ناهنجاری های استخوانی یا عضلانی بالا در گردن شوند:
✔ آسیب شلاق
علائم بازو و دست که مدت زمان زیادی پس از آسیب شلاق ادامه داشته باشند ممکن است نشانه ی سندرم خروجی قفسه سینه باشند.
✔ بدن سازی
عضلات گردن ممکن است بسیار بزرگ شوند و موجب فشرده سازی عصب ها یا رگ های ساب کلاویان شوند.
✔ حرکت های ورزشی مکرر در بالای سر
افرادی که شنا، بیس بال یا نقاشی انجام می دهند یا به عنوان آرایشگر، مکانیک و یا در شغل های دیگری کار می کنند که مستلزم بالا رفتن دست ها به طور مداوم می باشد، ممکن است دچار سندرم خروجی قفسه سینه شوند.
✔ افزایش وزن
ماننده توده ی عضلانی اضافی، چربی اضافی در گردن می تواند عصب ها یا رگ های ساب کلاویان را فشرده کند.
✔ وجود تومور در گردن
در موارد نادر، یک تومور ممکن است علت فشرده سازی باشد.
سندرم خروجی قفسه سینه چگونه تشخیص داده می شود؟
سندرم خروجی قفسه سینه گاهی اوقات بحث برانگیز می شود، چرا که علائم آن می توانند مبهم باشند و یا مشابه با بیماری دیگری باشند. بسیار مهم است که این بیماری توسط فردی ارزیابی شود که می تواند انواع مختلف سندرم خروجی قفسه سینه را تشخیص دهد و احتمال شرایط دیگر را رد کند.
ارزیابی با موارد زیر آغاز می شود:
✅ سابقه ی پزشکی کامل و بررسی علائم
✅ مانور(حرکت های) فیزیکی برای تحریک علائم
✅ ارزیابی سابقه ی پزشکی برای رد کردن بیماری های مرتبط با عصب، مانند سندرم تونل کارپال، سندرم تونل کوبیتال، بیماری ستون فقرات گردنی و یا دیگر انواع گیرافتادگی عصب که علائم مشابهی با سندرم خروجی قفسه سینه دارند و ممکن است با آن اشتباه گرفته شوند.
سندرم خروجی قفسه سینه چگونه درمان می شود؟
شناسایی زودهنگام TOS می تواند به موفقیت هرچه بیشتر درمان کمک کند. درمان های سندرم خروجی قفسه سینه بسته به نوع TOS شما و علائمی که دارید متفاوت می باشد. اهداف درمان، کاهش علائم و درد می باشد. پزشک، گزینه های درمانی مناسب شما را توصیه خواهد کرد.
پیش از انتخاب درمان، بسیار مهم است که با پزشک خود درباره ی مزایا، معایب و عوارض جانبی احتمالی گزینه های درمانی صحبت کنید.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه نوروژنیک
فیزیوتراپی
رایج ترین درمان سندرم خروجی قفسه سینه، فیزیوتراپی می باشد. فیزیوتراپی دامنه ی حرکتی گردن و شانه ها را افزایش می دهد، عضلات را قوی می کند و وضعیت بدن را بهبود می بخشد. بیشتر بیماران پس از انجام فیزیوتراپی، بهبود در علائم خود را تجربه می کنند.
داروها
برای تسکین درد، داروهای درد بدون نیاز به نسخه مانند آسپرین، استامینوفن (تایلانول)، یا ایبوپروفن (مورتین) ممکن است توصیه شوند. پزشک شما ممکن است برای تسکین درد اضافه، یک شل کننده عضله تجویز کند.
جراحی
در اکثر موارد، در صورتی که علی رغم گذراندن دوره ی فیزیوتراپی، علائم ادامه داشتند، ممکن است برای درمان سندرم خروجی قفسه سینه، نیاز به جراحی باشد.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه وریدی
برای کاهش خطر انعقاد خون و آمبولی ریوی، درمان سندرم خروجی قفسه سینه وریدی ممکن است شامل داروهای ترومبولیتیک و یا داروهای ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون) و جراحی باشد.
در بسیاری از موارد، بیمار با داروهای ترومبولیتیک درمان خواهد شد و پیش از جراحی مصرف داروهای ضد انعقاد خون را آغاز می کند.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه شریانی
جراحی
بیماران مبتلا به سندرم خروجی قفسه سینه شریانی، اغلب نیاز به جراحی دارند. جراحی ممکن است برای از بین بردن اولین دنده انجام شود و فضای بیشتری برای رگ ها و عصب ها ایجاد کند. جراحی، ممکن است برای ترمیم هر مشکل ساختاری در شریان انجام شود.
داروهای ترومبولیتیک
در صورت لزوم ممکن است پیش از جراحی تجویز شوند تا لخته های خونی را از بین ببرند. این نوع دارو همیشه در بیمارستان به بیماران داده می شود تا بتوان آنها را از نزدیک تحت نظارت قرار داد. این داروها ممکن است مستقیماً به شریان تزریق شوند و یا از طریق کاتتر، یک لوله باریک وارد بدن شوند.
چه زمانی جراحی ضروری است؟
گرچه، تنها 10 تا 20 درصد از بیماران مبتلا به TOS نیاز به درمان با جراحی دارند، اغلب بیماران مبتلا به TOS وریدی یا شریانی نیاز به درمان جراحی دارند.
جراحی برای TOS شریانی و وریدی بسیار مؤثر است. در میان بیمارانی با TOS وریدی، جراحی انتخابی در 90 تا 95 درصد از موارد می تواند علائم را اصلاح کند؛ جراحی انتخابی علائم را در بیش از 95 درصد از بیماران دارای TOS شریانی بهبود می بخشد.
دکتر آرش محمدی توفیق فوق تخصص جراحی عروق در تهران