آترواسکلروزیس یا سخت شدن شریان ها بر اثر جمع شدن مواد چربی به نام پلاک روی دیواره داخلی شریان ها رخ می دهد و بیش از 30% آمریکایی ها به آن دچار هستند. آترواسکلروزیس می تواند باعث تنگی تمام شریان های بدن شود. این تنگی یا انسداد، گرفتگی نامیده می شود و ممکن است در شریان های پاها و بازوها رخ دهد. این شرایط می تواند منجر به بیماری انسداد شریانی اندام های تحتانی (DVT یا لخته خون در پا) و علت درد و لنگیدن پا در افراد شود.
تنگی شریان ها در پایین تنه ی بدن، خونرسانی به عضلات و بافت های مجاور را کاهش می دهد و منجر به گردش خون ضعیف می شود. این بیماری اغلب همراه با شرایط دیگری مانند بیماری شریان کاروتید و بیماری قلبی رخ می دهد. عوامل خطر بیماری انسداد شریانی اندام های تحتانی شامل سابقه ی خانوادگی آترواسکلروزیس، فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، سن بالا و نیز عواملی مانند سبک زندگی ساکن و سیگار کشیدن می شود. سیگار کشیدن، مهمترین عامل خطر بیماری های قلبی عروقی می باشد.
بیماری شریان محیطی چگونه تشخیص داده می شود؟
علائم بیماری انسداد شریانی اندام های تحتانی شامل موارد زیر می شود:
- درد در ساق یا ران پا به هنگام راه رفتن (لَنگش)
- پا درد در حال استراحت
- سردی پاها و کف پاها
- بهبودی ضعیف زخم های دست و پاها
- بروز زخم بی دلیل در پاها
- تغییر رنگ انگشتان یا پوست پا به رنگ سیاه (قانقاریا)
لنگش یا لنگیدن پا نشانه ی چیست؟
لَنگش، شایع ترین علامت بیماری انسداد شریانی اندام های تحتانی می باشد. برخی از افراد همچنین ممکن است بی حسی، ضعف یا سردی پاها یا کف پاها را احساس کنند. با پیشرفت بیماری ممکن است انگشتان پاها در حین استراحت دچار درد شوند. پوست اطراف شریان مسدود شده ممکن است تغییر رنگ دهد و زخم ها پیشرفت کنند و در صورت درمان نشدن، سیاه شوند. ایجاد زخم ها نشان می دهد که خونرسانی به عضلات و بافت های آن ناحیه قطع شده است.
پزشک به منظور تعیین شدت بیماری، فشار خون ناحیه مچ پا را با فشار خون بازو مقایسه میکند. این آزمایش که شاخص پایی بازویی (ABI) نامیده می شود، میزان محدودیت خونرسانی به پاها را بررسی می کند. آزمایشات تصویربرداری نیز ممکن است برای تشخیص محل و شدت تنگی شریان ضروری باشند. این آزمایشات ممکن است شامل آنژیوگرافی یا ام ار آی باشند.
درمان بیماری انسداد شریانی اندام های تحتانی
اگر علائم این بیماری خفیف تا شدید باشند، بیماری را می توان با تغییر عادات زندگی مانند ترک سیگار، ورزش منظم و کنترل بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و چربی خون بالا کنترل کرد. ورزش می تواند تا حد زیادی به تسکین علائم کمک کند. داروهای رقیق کننده خون یا دیگر انواع داروها نیز ممکن است تجویز شوند. در برخی از موارد برای بهبود تنگی شریان و بازیابی جریان خون به پاها ممکن است به یک عمل کم تهاجمی نیاز باشد.
تنگی شریانی ممکن است با استفاده از رویکردهای کم تهاجمی همچون آنژیوپلاستی و استنت گذاری درمان شود تا خون رسانی به پاها بهبود پیدا کند. گرچه، اگر بیماری بسیار پیشرفته باشد یا در شریانی رخ دهد که دسترسی به آن با کاتتر دشوار باشد، ممکن است به منظور بازیابی جریان خون به جراحی بای پس عروق کرونری نیاز باشد.
1_ آنژیوپلاستی و استنت گذاری برای درمان انسداد عروق پا
آنژیوپلاستی و استنت گذاری، اغلب اوقات در مواردی انجام می شوند که بیمار گزینه ی مناسبی برای عمل باز نیستند. با این حال، این عمل ها در تمام بیماران قابل استفاده هستند، زیرا در مقایسه با عمل باز، کم تهاجمی تر هستند و دوران بهبودی سریعتری دارند. زمانی که قسمت آسیب دیده شریان نسبتاً کوچک باشد و همچنین دسترسی به آن با کاتتر آسان باشد، این تکنیک ها بهتر عمل می کنند.
آنژیوپلاستی و استنت گذاری را می توان برای درمان انسدادهای شریان های کلیوی، شریان های روده، شریان های اندام تحتانی و بازکردن شریان های کاروتید قابل استفاده هستند. برای انجام این رویکردها فقط به بی حسی موضعی و داروهای آرام بخش درون وریدی نیاز است. در طول آنژیوپلاستی، بالنی که در سر آن یک کاتتر قرار دارد، از طریق شریان کشاله ران وارد بدن می شود.
این کاتتر از طریق شریان به نقطه انسداد هدایت می شود و سپس بالن باد می شود تا دهانه ی شریان را باز کند. این رویکرد، اغلب اوقات خونرسانی از طریق شریان را بهبود می بخشد. گرچه، گاهی اوقات آنژیوپلاستی به تنهایی نمی تواند شریان را باز کند و به استنت گذاری نیاز است. استنت، وسیله ای شبیه به فنر است که روی کاتتر قرار گرفته در نوک بالن سوار شده و به طرف نقطه ی انسداد هدایت می شود. زمانی که فنر به محل مورد نظر رسید، با بادشدن بالن باز می شود و به طور دائمی در شریان باقی می ماند تا یک کانال تقویت شده برای خونرسانی به شریان ایجاد کند. بیماران معمولاً در روز بعد از عمل می توانند به خانه بروند.
2_ جراحی عروق پا (جایگزین کردن رگ)
جراحی بای پس برای درمان بیماری انسداد شریانی، تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و به قراردادن یک رگ خونی یا پیوند بر روی شریان نیاز دارد. این رگ پیوندی، از مواد مصنوعی ساخته شده یا ممکن است یک رگ طبیعی باشد که از ناحیه دیگر بدن گرفته می شود. جراح در طول جراحی، برشی ایجاد می کند تا به شریان مسدود شده دسترسی پیدا کند و سپس انتهای رگ پیوندی را به نقطه ی بالای انسداد شریان و انتهای دیگر را به پایین انسداد متصل می کند.
سپس گردش خون از طریق رگ پیوندی با دور زدن ناحیه ی آسیب دیده ی شریان انجام می شود. در این جراحی، هیچ یک از شریان های مسدود شده خارج نمی شوند. دوره نقاهت بعد از جراحی در بیمارستان 3 تا 5 روز طول خواهد کشید. در برخی از موارد، ممکن است برای درمان بیماری انسداد شریانی، رویکردهای کم تهاجمی آنژیوپلاستی و استنت گذاری به جای جراحی باز انجام شوند.
دکتر آرش توفیق، جراح و فوق تخصص عروق در تهران
