پورت کاشتنی، لوله ای است که یک صفحه ی پلاستیکی در انتهای خود دارد. این پورت به یکی از رگ های بدن وصل می شود و از طریق آن می توان داروهای شیمی درمانی و یا داروهای دیگر را تزریق کرد.
پورت کاشتنی چیست؟
پورت کاشتنی، نوعی کاتتر است که مخزن کوچکی به آن وصل شده است. از این پورت برای تزریق داروهای شیمی درمانی یا داروهای دیگر و یا خون دادن استفاده می شود. پورت های کاشتنی، گاهی اوقات پورت کاتتر یا پورت زیرجلدی نیز نامیده می شوند. کاتتر، یک لوله ی نرم، نازک و انعطاف پذیر است که از سیلیکون ساخته شده است و معمولاً زیر پوست قفسه سینه یا گاهی اوقات بازو قرار داده می شود.
یک انتهای لوله به یکی از رگ های بزرگ بالای قلب و انتهای دیگر آن به پورت وصل می شود. پورت، صفحه کوچکی است که زیر پوست بالای قفسه سینه یا بازو قرار داده می شود. شما در محل تعبیه پورت، می توانید برجستگی کوچکی را احساس کنید.
پورت کاشتنی چه کاربردهایی دارد؟
از پورت برای درمان های زیر استفاده می شود:
- شیمی درمانی
- تزریق خون
- آنتی بیوتیک
- مایعات درون وریدی (IV)
از پورت همچنین می توان برای دادن آزمایش خون نیز استفاده کرد. یعنی هر بار که نیاز به درمان دارید، دیگر نیازی نیست سوزن وارد بازوی شما شود. شما با وجود پورت می توانید به خانه بروید. این پورت ممکن است به مدت چند هفته، چند ماه و در برخی افراد، چند سال در جای خود باقی بماند. اگر پزشک یا پرستار برای پیدا کردن رگ شما مشکل داشته باشند، این پورت می تواند به آنها کمک کند.
پورت کاشتنی چگونه تعبیه می شود؟
یک پزشک یا پرستار آموزش دیده، می تواند در بیمارستان پورت را برای شما تعبیه کند. پورت گذاری معمولاً در اتاق عمل یا بخش رادیولوژی عروقی انجام می شود. معمولاً برای بی حس کردن ناحیه پورت، از بی حسی موضعی استفاده می شود. گاهی اوقات نیز این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. شما معمولاً در همان روز پورت گذاری می توانید به خانه بروید. قبل از عمل پورت گذاری شما میتوانید در مورد موقعیت پورت با پزشک خود صحبت کنید.
نحوه پورت گذاری
در ابتدا سوزن کوچکی وارد رگ بازو یا دست شما می شود و برای کمک به تسکین بیشتر به شما مسکن تزریق می شود. پزشک یا پرستار برای بی حسی، به چند ناحیه کوچک از قفسه سینه و گردن شما بی حسی موضعی تزریق می کند. ممکن است در طول این عمل، فشار اندکی را روی قفسه سینه یا بازوی خود احساس کنید، اما نباید هیچ گونه دردی داشته باشید. 2 برش کوچک روی پوست شما ایجاد می شود.
اولین برش برای ایجاد فضا برای پورت، زیر پوست است. این برش، معمولاً به اندازه 3 تا 4 سانتی متر است. برش کوچکتر در بالای این ناحیه ایجاد می شود که در آنجا کاتتر به رگ وصل می شود. این برش معمولاً کمتر از 2 سانتی متر طول دارد. اگر پورت به یکی از رگ های قفسه سینه شما وصل شود، برش ها در بالای قفسه سینه ایجاد می شوند. اگر پورت به رگ بازو وصل شود، برش ها در قسمت داخلی بازو ایجاد می شوند.
پورت در زیر پوست قرار داده می شود. کاتتری که به پورت وصل شده، در زیر پوست به برش کوچکتر تونل زده می شود. سپس برش ها بخیه زده می شوند. برای اطمینان از اینکه پورت در نقطه ی درستی قرار گرفته، با اشعه ی ایکس از قفسه سینه تصویر برداری می شود.
پس از پورت گذاری
پس از انجام پورت گذاری، ممکن است پانسمان کوچکی به مدت یک یا دو روز روی زخم ناحیه پورت قرار داده شود. تیم پرستاری نحوه مراقبت از پورت را به شما آموزش می دهد. گاهی اوقات به جای پانسمان از چسب زخم استفاده می شود. پس از پورت گذاری ممکن است به مدت چند روز مقداری سوزش و کبودی داشته باشید. شما می توانید برای تسکین بیشتر در مورد مصرف مسکن با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید.
بلافاصله پس از پورت گذاری و به مدت چند روز پس از آن، ناحیه زخم را برای وجود هر گونه قرمزی، ورم، خونریزی، کبودی، درد یا گرما چک کنید. در صورت تجربه ی هر یک از این علائم، فوراً به پزشک بیمارستان اطلاع دهید. شما ممکن است دچار عفونتی شوید که نیاز به درمان دارد. اگر بخیه ها جذبی نباشند، باید بعد از تقریباً 7 تا 10 روز که زخم بهبود پیدا می کند، کشیده شوند.
مراقبت از پورت کاشتنی
پس از هر درمان، برای جلوگیری از مسدود شدن کاتتر، با مقدار کمی مایع آن را شست و شو می دهند. اگر به طور منظم از پورت استفاده نشود، هر 4 تا 6 هفته نیاز به شست و شو دارد. در صورتی که خود شما قادر به این کار باشید، پرستار نحوه شست و شوی پورت را به شما آموزش می دهد. همچنین همسر، دوست یا یکی از اعضای خانواده شما می تواند نحوه انجام این کار را آموزش ببیند. یک پرستار محلی نیز می تواند این کار را برای شما در خانه انجام دهد. پورت شما نیاز به مراقبت دیگری ندارد.
مشکلات احتمالی کاشت پورت
در صورت رعایت نکردن نکات نگهداری امکان بروز مشکلات زیر وجود دارد:
1_ عفونت
درون کاتتر یا اطراف پورت، احتمال عفونت وجود دارد. شما در صورت پیش آمدن موارد زیر باید به پزشک خود اطلاع دهید:
- قرمزی، التهاب یا درد در اطراف پورت
- بالا رفتتن دمای بدن (تب)
- احساس غش، لرز، تنگی نفس یا سرگیجه
2_ لخته های خونی
ممکن است در رگی که کاتتر به آن وصل شده، یک لخته خونی (ترومبوز) تشکیل شود. در صورت بروز علائم زیر باید با پزشک یا پرستار بیمارستان تماس بگیرید:
- التهاب
- حساسیت به لمس
- قرمزی در گردن یا بازو در همان سمت بدن که پورت قرار گرفته است.
در صورت تشکیل لخته ی خون در رگ، برای تجزیه ی آن به شما دارو داده می شود. اگر لخته خون از بین نرفت، پورت شما باید خارج شود.
- بهتر است چند هفته پس از جراحی، از انجام ورزش های سنگین خودداری کنید، تا زمانی که بدن شما بهبود پیدا کند. پزشک یا پرستار، اطلاعات مربوط به این موضوع را در اختیار شما قرار می دهد.
- اگر پورت در بازوی شما قرار گرفته است، به هیچ کس اجازه ندهید، فشار خون شما را بگیرد یا از رگ آن بازو خون بگیرد. هیچ وسیله ی سنگین تر از 7 کیلو را بلند نکنید.
- برای تزریق در ناحیه پورت، فقط از سوزن های هوبر باید استفاده کرد. به هیچ کس اجازه ندهید از سوزن نوع دیگری استفاده کند.
2_ پورت مسدود شده
گاهی اوقات کاتتر تا حدی یا کاملاً مسدود می شود. در این صورت، به سختی می توان از طریق آن دارو دریافت کرد یا آزمایش خون انجام داد. برای از بین رفتن انسداد، کاتتر را باید با یک محلول مخصوص شست و شو داد یا ممکن است لازم باشد پورت خارج شود.
چگونه پورت کاشتنی خارج می شود؟
زمانی که دیگر نیازی به پورت نباشد، آن را می توان خارج کرد. پزشک یا پرستار آموزش دیده می تواند این کار را انجام دهد. برای بی حسی ناحیه پورت، از داروی بی حسی موضعی یا گاهی اوقات بیهوشی عمومی استفاده می شود. پزشک یا پرستار، پوست روی ناحیه پورت را با ماده ضدعفونی کننده تمیز می کند. سپس، برش کوچکی روی ناحیه مورد نظر ایجاد می کند و پورت و کاتتر را خارج می کند.
کاتتر به آرامی از رگ بیرون کشیده می شود. سپس زخم بخیه می شود و با یک پانسمان کوچک پوشانده می شود. پس از خارج شدن پورت، ممکن است مقداری سوزش و کبودی داشته باشید. شما می توانید برای تسکین درد از پزشک خود در مورد استفاده از مسکن سؤال کنید.
دکتر آرش توفیق فوق تخصص جراحی عروق
