درد پشت زانو می تواند به علل مختلفی از جمله واریس پشت زانو، لخته خون پشت زانو یا ترومبوز وریدی پوپلئیتال و کیست بیکر اتفاق بیفتد. تشخیص هر یک از این بیماریها و انتخاب بهترین روش درمانی به عهده پزشک متخصص عروق است.
لخته شدن خون در پشت زانو نوعی ترومبوآمبولی وریدی است. این یک بیماری جدی است که می تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود، مانند آمبولی ریوی.
هنگامی که لخته خون یکی از رگ های خونی پشت زانوی شما را مسدود کند، ترومبوز ورید پوپلئیتال اتفاق می افتد. این یک بیماری جدی است، اما ممکن است گاهی با یک بیماری کم خطرتر به نام کیست بیکر اشتباه گرفته شود.
ترومبوز ورید پوپلئیتال چیست؟
ورید پوپلایتال یکی از عروق خونی است که خون را از پاها به قلب شما منتقل می کند. از پشت زانو و از پشت ران بالا می رود و یکی از رگ هایی است که پزشکان به آن “ورید عمقی” می گویند زیرا در زیر پوست قرار دارد.
گاهی خون جاری در وریدها می تواند لخته ایجاد کند- یک توده غلیظ که می تواند جلوی جریان خون را به راحتی بگیرد. اصطلاح پزشکی لخته خون “ترومبوز” است و اگر در رگ خونی مانند ورید پوپلئیتال اتفاق بیفتد می تواند خطرناک باشد.
کیست بیکر چیست؟
این کیست زمانی تشکیل می شود که بدن مایعات زیادی را که باعث حرکت مفصل زانو می شوند را، تولید کند. اگر به زانوی خود صدمه بزنید یا مانند آرتروز مفصلی را تحت تأثیر قرار دهید، ممکن است اتفاق بیفتد. به آن کیست پوپلئیتال نیز گفته می شود زیرا در پشت زانوی شما ایجاد می شود.
درد واریس پشت زانو
بیماران بالای 50 سال معمولاً به دو علت شایع به درد پا دچار می شوند: نارسایی وریدی و آرتروز زانو. برخی از علائم با این تشخیص ها همپوشانی دارند و میزان ناراحتی اغلب فعالیت برای کار یا تفریح را محدود می کند. درد در زانو یا ناحیه اطراف زانو که با تحمل وزن یا تغییر موقعیت بدتر می شود، اغلب ناشی از آرتروز زانو است. این درد اغلب صبح هنگام شروع راه رفتن بیشتر می شود.
درد ناشی از نارسایی وریدی در اطراف زانو و پایین ساق پا احساس می شود و اغلب با احساس خستگی عضلانی، سنگینی یا تورم پا همراه است. وجود رگ های گشاد یا تغییر رنگ پوست، بیماری وریدی را نشان می دهد اما مشکلات وریدی می توانند علائمی ایجاد کنند قبل از اینکه رگ های بزرگ شده روی پوست تشخیص داده شوند. تورم پا اغلب با نارسایی وریدی همراه است اما می تواند ثانویه به فعالیت بدنی کمتری باشد که با درد آرتروز زانو تجربه می شود.
علائم ترومبوز وریدی پوپلئیتال
علائم ترومبوز ورید پوپلئیتال شامل درد، تورم و حساسیت در اطراف ناحیه لخته است. در حالی که ورید به سطح پوست پشت زانو نزدیکتر است، لخته می تواند در هر نقطه از رگ خونی ایجاد شود. پوست ناحیه آسیب دیده نیز ممکن است در اثر لمس احساس گرما کند.
دردی که می تواند از ناحیه پایین پا شروع شود، ممکن است مانند احساس گرفتگی باشد. به همین دلیل باید به دنبال علائم دیگر مانند تورم باشید. گرفتگی عضلانی معمول باعث تورم نمی شود. اگر مشاهده کردید که یک پا بزرگتر از پای دیگر است، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
لخته خون در سیستم گردش خون شما می تواند باعث آمبولی ریوی شود. اگر به مغز برسد، می تواند باعث سکته مغزی شود. اگر لخته در یکی از شریان های خونرسانی کننده عضله قلب قرار گیرد، نتیجه آن می تواند حمله قلبی باشد.
غالباً، یک لخته می تواند بدون علائم واضح ایجاد شود. این بدان معناست که شما باید حتی از تغییرات جزئی در احساس یا ظاهر پاها نیز آگاه باشید.
اگر دچار مشکلات تنفسی شدید، می تواند به این معنی باشد که لخته به ریه ها رسیده است، بدون اینکه حتی بدانید در رگ شما وجود دارد.
عوامل خطر درد پشت زانو
اگر شما زانوی مفصل ران خود را تعویض کرده اید، یا یک عمل بزرگ دیگر در پاها انجام داده اید، در معرض خطر بیشتری هستید. این امر تا حدی به دلیل بستری بودن برای یک عمل طولانی مدت و دوره نقاهت بعدی است. بافت استخوان ها یا مفصلی که جراحی می شود می تواند به قطعات ریزی تبدیل شود. این امر می تواند باعث ایجاد لخته در جریان خون شما شود.
بارداری می تواند به طور موقت خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. سایر عوامل خطر برای ترومبوز ورید پوپلیتئال شامل موارد زیر است:
- افرادی که سیگار می کشند
- افرادی که چاق هستند
- زنانی که از قرص های جلوگیری از بارداری استفاده می کنند
- زنانی که از هورمون درمانی استفاده می کنند
تشخیص ترومبوز ورید پوپلئیتال
شروع ناگهانی تورم، حساسیت به لمس و درد در پا می تواند نشان دهنده ترومبوز ورید عمقی باشد. اگر ناراحتی و تورم در ناحیه پشت زانو باشد، ممکن است ترومبوز ورید پوپلئیتال باشد.
پزشک معاینه فیزیکی انجام می دهد. بعد از معاینه، ممکن است به سونوگرافی از پای شما نیز نیاز باشد. سونوگرافی در ناحیه مشکوک به لخته متمرکز می شود. اگر مشکوک به ترومبوز ورید پوپلئیتال باشید، پزشک سونوگرافی از زانوی شما را انجام می دهد. در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، یک تصویر مشخص از استخوان ها و بافت داخل پاها ایجاد می شود.
پزشک همچنین ممکن است ونوگرافی را تجویز کند. در این تست، رنگ خاصی را به داخل ورید تزریق می کنند و از آن عکسبرداری می کنند. این رنگ باعث روشن شدن تصویر داخل ورید می شود و می تواند نشان دهد که آیا لخته خون بر گردش خون شما تأثیر می گذارد یا خیر.
آزمایش خونی به نام آزمایش D-dimer نیز مفید است. این تست خون شما را برای ماده ای که توسط لخته های خون آزاد می شود، بررسی می کند. شواهد وجود D-dimer در خون شما وجود ترومبوز ورید را نشان می دهد، اما به پزشک کمک نمی کند تا لخته را پیدا کند. سایر آزمایشات تصویربرداری به پزشک کمک می کند تا لختههای خونی را پیدا کند.
درمان ترومبوز ورید پوپلئیتال
اگر پزشک ترومبوز ورید پوپلئیتال تشخیص داد، اولین درمانی که دریافت خواهید کرد، درمان ضد انعقادی است. داروهای ضد انعقاد داروهایی هستند که با لخته شدن خون تداخل دارند. برخی نمونه ها، هپارین و وارفارین هستند (کومادین، ژانتوون).
داروهای ضد انعقاد جدیدتری از جمله rivaroxaban (Xarelto) ، apixaban (Eliquis) و dabigatran (Pradaxa) تأیید شده اند. داروهای ضد انعقاد و دفاع بدن شما ممکن است به حل شدن لخته در طول زمان کمک کنند. استفاده از آسپرین برای مدت طولانی تر نیز ممکن است به کاهش خطر تشکیل لخته های جدید در وریدهای شما کمک کند.
بسته به محل لخته شدن و میزان جدی بودن آن، ممکن است لازم باشد که پزشک لخته را خارج کند. وی می توانند از کاتترهای ویژه ای برای این کار استفاده کنند، اما همیشه گزینه ی مناسبی نیست. لخته هایی که دستیابی به آن ها دشوار است ممکن است برای برداشتن نیاز به جراحی داشته باشند.
استفاده از جوراب های واریس نیز می تواند گردش خون در پایین پاها را بهبود بخشد.
دکتر آرش توفیق
فوق تخصص جراحی عروق و فلوشیپ درمان واریس