گرفتگی عروق دست (ASVT) زمانی رخ می دهد که بر اثر فشار مکرر به رگ های خاصی از قسمت بالای بازو، لخته خونی تشکیل شود. دارو و جراحی، درمان های اولیه ی گرفتگی عروق دست محسوب می شوند.
گرفتگی عروق بازو یا دست
گرفتگی عروق دست زمانی اتفاق می افتد که یکی از رگ های قسمت بالای بازو، توسط یک دنده یا عضله مجاور تحت فشار قرار گیرد و لخته ی خونی تشکیل شود. این شرایط ممکن است در رگ زیربغل، شانه یا زیرترقوه رخ دهد و براثر ضربه یا فشار مداوم به یکی از دست ها یا هردوی آنها ایجاد می شود. این شرایط، سندرم پاژه اسکروتر یا ترومبوز ناشی از فعالیت نیز نامیده می شود.
آیا گرفتگی عروق دست، همان ترومبوز ورید عمقی می باشد؟
گرفتگی عروق دست، نوعی ترومبوز ورید عمقی (DVT) می باشد. ترومبوز ورید عمقی به شرایطی گفته می شود که در یکی از رگ های عمیق بدن (معمولاً رگ پا)، یک لخته ی خونی تشکیل می شود. اما عوامل خطر ترومبوز ورید عمقی شامل چاقی، بی فعالیتی، سن بالا و اختلالات زمینه ای رگ های خونی می شوند. از سوی دیگر، گرفتگی عروق دست معمولاً بر اثر ضربه ناگهانی یا استفاده بیش از حد رخ می دهد. این دو شرایط، علائم مختلفی دارند و به روش های متفاوتی درمان می شوند.
چه افرادی بیشتر در معرض گرفتگی عروق دست قرار دارند؟
هرکسی ممکن است به این شرایط مبتلا شود، اما این بیماری در افراد زیر بیشتر شایع است:
- افراد ناسالم
- افراد بین 15 تا 45 سال
- افرادی که ورزش می کنند یا مشاغلی دارند که به صورت مداوم به بلند کردن اجسام سنگین یا بالا بردن دست نیاز دارند.
- افراد مبتلا به اختلالات لخته ی خونی
علت و علائم گرفتگی عروق دست و بازو
گرفتگی عروق دست نوعی ترومبوز ورید عمقی اندام های فوقانی می باشد. گرفتگی عروق دست اولیه بر اثر حرکات دست شدید رخ می دهد. در حالیکه، گرفتگی عروق دست ثانویه بر اثر کاشت وسایل پزشکی در قسمت بالای قفسه سینه ایجاد می شود که برخی از این وسایل پزشکی عبارتند از:
- درد دست
- رگ های دست برآمده
- سیانوزیس یا کبودی روی پوست دست
- ورم ناگهانی دست
- سنگینی یا خستگی دست
- در 10 تا 20% موارد، لخته ها ممکن است از رگ های بازو جدا شده و به طرف ریه ها حرکت کنند. این شرایط، آمبولی ریوی نامیده می شود. آمبولی ریوی می تواند منجر به آسیب جدی به ریه و یا حتی مرگ شود.
چه چیزی منجر به گرفتگی عروق دست می شود؟
حرکات دست تکراری می تواند منجر به ورم عضلات اطراف شانه یا زیر بغل شود که به رگ ها فشار وارد می کند و به آنها آسیب می رساند. این شرایط ممکن است باعث تشکیل بافت اسکار، باریک شدن رگ های خونی و کاهش جریان خون شود.
این نوع سندرم خروجی قفسه سینه (TOS) ممکن است در ابتدا مشکلاتی به وجود نیاورد. اما به مرور زمان امکان دارد در عروق زیر ترقوه یا زیربغل لخته تشکیل شود و منجر به مشکلات جدی شود.
گرفتگی عروق دست چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک ممکن است در حین معاینه ی پزشکی، متوجه علائم گرفتگی عروق دست شود و آزمایشات زیر را برای بررسی رگ های خونی توصیه کند:
- سونوگرافی داپلکس
- ونوگرافی تحت هدایت کاتتر
- آنژیوگرافی با توموگرافی کامپیوتری عروق کرونر CTA
- آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی MRA
گرفتگی عروق دست چگونه درمان می شود؟
ترومبولیزیس یا ترومبولیتیک درمانی، درمان اصلی گرفتگی عروق دست می باشد. پزشک یک داروی حل کننده لخته را از طریق یک کاتتر مستقیماً به طرف رگ مسدود شده می فرستد. همچنین پزشک ممکن است این روش را همراه با روش ترومبکتومی انجام دهد.
ترومبوکتومی، رویکردی است که به طور فیزیکی لخته های خونی را خارج می کند. بعد از ترومبولیزیس، بیمار به مدت چند ماه برای جلوگیری از تشکیل لخته ی جدید، داروی رقیق کننده خون دریافت می کند. پزشک همچنین ممکن است نکات زیر را به شما توصیه کند:
- تا زمانی که علائمتان از بین نرفته اند، از دست خود استفاده نکنید.
- تمرینات بالا بردن دست را انجام دهید.
- در جلسات فیزیوتراپی شرکت کنید.
- از آستین فشاری استفاده کنید.
آیا برای گرفتگی عروق دست به جراحی نیاز دارم؟
در برخی از موارد برای رفع انسداد رگ های آسیب دیده ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. جراحی ممکن است شامل خارج کردن بخشی از عضله یا نزدیکترین دنده به رگ برای بازگرداندن جریان خون باشد.
چگونه می توانم از گرفتگی عروق دست پیشگیری کنم؟
شما می توانید احتمال گرفتگی عروق دست را با اقدامات زیر کاهش دهید:
- عدم استفاده بیش از حد از عضلات دست
- انجام حرکات دست آرام و منظم و حرکات کششی
- استراحت بین دوره های بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت فیزیکی شدید
- در صورت امکان از دست دیگر خود استفاده کنید.
اکثر افراد بعد از درمان گرفتگی عروق دست، نتیجه خوبی می گیرند. تحقیقات نشان می دهد میزان موفقیت درمان این شرایط در صورت تشخیص و درمان فوری، 90 تا 95% است. اما برخی از افراد دچار مشکلی به نام سندرم پس از ترومبوز (گرفتگی عروق) می شوند. این سندرم می تواند موجب درد شدید، سنگینی و ورم در دست آسیب دیده شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
پس از مشاهده ی اولین نشانه های گرفتگی عروق یا در صورت تجربه ی علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- درد قفسه سینه
- بی حسی دست ها و پاها
- تنگی نفس
دکتر آرش توفیق، جراح و فوق تخصص عروق در تهران