سیروز به مرحله انتهایی زخم (فیبروز) کبدی گفته می شود که در اثر انواع مختلفی از بیماری ها و مشکلات کبدی همچون هپاتیت و اعتیاد مزمن به الکل ایجاد می شود. کبد در صورت آسیب دیدن، جهت ترمیم خود تلاش می کند که در این فرایند بافت اسکار (جای زخم) تشکیل شود. آسیب های کبدی می توانند ناشی از بیماری، مصرف بیش از حد الکل یا موارد دیگر باشند. همگام با پیشرفت سیروز کبدی، زخم های بیشتری تشکیل شده و حفظ عملکرد طبیعی برای کبد سخت تر می شود. مرحله پیشرفته سیروز کبدی مرگ بار است. آسیب کبدی ناشی از سیروز معمولا جبران ناپذیر است. با این حال، تشخیص و درمان زود هنگام علت سیروز کبدی از بروز آسیب بیشتر پیشگیری کرده و در موارد نادر، آسیب ها جبران می شوند.
علائم و نشانه های ابتلا به سیروز کبدی
سیروز اغلب تا زمانی که آسیب کبدی شدت نیافته، هیچ علامت یا نشانه ای ندارد. هنگامی که علائم و نشانه ها پدیدار می شوند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
❌ خستگی
❌ خونریزی یا کبودی آسان
❌ از دست دادن اشتها
❌ حالت تهوع
❌ تورم در نواحی مختلف پا از جمله کف و مچ
❌ کاهش وزن
❌ خارش پوست
❌ تغییر رنگ پوست و چشم ها به زرد (یرقان)
❌ تجمع مایعات در شکم (آسیت)
❌ عروق خونی عنکبوتی بر روی پوست
❌ قرمزی کف دست ها
❌ عقب افتادن یا فقدان پریودی در زنان غیر یائسه
❌ کاهش میل جنسی، بزرگ شدن پستان ها و کوچک شدن بیضه ها در مردان
❌ گیجی، خواب آلودگی و لکنت زبان (انسفالوپاتی کبدی)
مهم ترین دلایل ابتلا به سیروز کبدی چیست؟
طیف وسیعی از بیماری ها و مشکلات می توانند سبب آسیب و سیروز کبدی شوند. برخی از این موارد عبارت اند از:
- سو مصرف مزمن الکل
- هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت B، C و D)
- تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب غیر الکلی)
- تجمع آهن در بدن (هموکروماتوز)
- سیستیک فیبروزیس
- تجمع مس در کبد (بیماری ویلسون)
- بد شکلی مجرای صفراوی (آترزی صفراوی)
- کمبود آنتی تریپسین آلفا 1
- اختلالات وراثتی متابولیسم قند (گالاکتوزمی یا بیماری ذخیره گلیکوژن)
- اختلالات وراثتی گوارش (سندرم آلاگیل)
بیماری کبدی ناشی از سیستم ایمنی بدن (هپاتیت خود ایمنی) - تخریب مجاری صفراوی (سیروز صفراوی اولیه)
- سفت و زخم شدن مجاری صفراوی (کلانژیت اسکلروزان اولیه)
- عفونت هایی همچون سیفلیس یا بروسلوز
- مصرف دارو هایی همچون متوتروکسات یا ایزوسیانید
مشکلات و عوارض سیروز کبدی
عوارض سیروز کبدی می توانند شامل موارد زیر باشند:
1. فشار خون بالا در ورید های کبدی (هایپر تانسیون ورید پورت)
سیروز کبدی جریان طبیعی خون در کبد را آهسته می کند. در نتیجه این پدیده، فشار خون در وریدی افزایش می یابد که خون را از روده ها و طحال به کبد می آورد.
2. تورم پا ها و شکم
افزایش فشار ورید پورت می تواند سبب تجمع مایع در پا ها (ادم) و شکم (آسیت) شود. عدم توانایی کبد در تولید کافی برخی پروتئین های خونی همچون آلبومین نیز می تواند سبب بروز ادم و آسیت شود.
3. بزرگی طحال (اسپلنومگالی)
افزایش فشار ورید پورت می تواند سبب ایجاد تغییر و تورم در طحال شده که در نتیجه آن پلاکت ها و گلبول های سفید خون در این اندام به دام می افتند. کاهش گلبول های سفید و پلاکت ها در خون می تواند اولین نشانه سیروز کبدی باشد.
4. خونریزی
فشار ورید پورت می تواند سبب تغییر جریان خون به سمت ورید های کوچک تر شود. امکان دارد، این ورید های کوچک در اثر فشار زیاد خون پاره شده و خونریزی های جدی در بدن رخ دهد. افزایش فشار ورید پورت سبب بزرگی ورید ها (واریس) در مری یا معده و بروز خونریزی های مرگ بار می شود. ناتوانی کبد در تولید تعداد کافی عوامل انعقادی نیز می تواند بر ادامه یافتن خونریزی تاثیر گذار باشد.
5. عفونت ها
در صورت ابتلا به سیروز، بدن در مقابله با عفونت ها با مشکل مواجه می شود. آسیت می تواند به بروز پریتونیت باکتریایی (یک عفونت جدی) منتهی شود.
6. سو تغذیه
سیروز می تواند فرآوری مواد مغذی را برای بدن دشوار تر کرده و ضعف و کاهش وزن را به همراه داشته باشد.
تجمع توکسین ها در مغز (انسفالوپاتی کبدی)
کبد آسیب دیده از سیروز توانایی دفع سموم را از خون ندارد. این سموم در مغز تجمع کرده و سبب تیرگی شعور و مشکل در تمرکز می شوند. با گذشت زمان، انسفالوپاتی کبدی می تواند به بیهوشی یا کما منجر شود.
7. یرقان
یرقان هنگامی بروز می دهد که کبد بیمار بیلی روبین کافی را از خون تصفیه نمی کند. این بیماری سبب تیرگی ادرار و زرد شدن پوست و صلبیه (سفیدی) چشم می شود.
8. بیماری استخوانی
در برخی افراد مبتلا به سیروز کبدی، استخوان ها قدرت خود را از دست داده و از نظر شکستگی در معرض خطر بالا تری قرار می گیرند.
9. خطر بالای ابتلا به سرطان کبد
بخش بزرگی از افرادی که به سرطان کبد مبتلا می شوند، سابقه ابتلا به سیروز کبدی دارند.
10. سیروز همزمان حاد و مزمن
برخی افراد در نهایت به نارسایی چند اندامی دچار می شوند. محققان امروزه بر این باورند که این مورد یک عارضه متفاوت است که در برخی افراد مبتلا به سیروز کبدی رخ می دهد. دلایل بروز چنین عارضه ای تاکنون مشخص نشده است.
پیشگیری از ابتلا به سیروز کبدی چگونه است؟
افراد می توانند با پیروی از توصیه های زیر احتمال خطر ابتلای خود به سیروز کبدی را کاهش دهند:
- در صورت ابتلا به سیروز کبدی، از مصرف الکل صرف نظر کنید.
- یک رژیم غذایی سالم داشته باشید: یک رژیم غذایی گیاهی انتخاب کنید که سرشار از میوه ها و سبزیجات باشد. انتخاب دانه های کامل و منابع پروتئینی بدون چربی اقدامی هوشمندانه است. مصرف چربی ها و مواد غذایی سرخ شده را کاهش دهید.
- وزنی مناسب داشته باشید: وجود مقادیر زیاد چربی در بدن می تواند به کبد آسیب برساند. در صورت چاقی یا داشتن اضافه وزن درباره یک برنامه کاهش وزن با پزشک خود صحبت کنید.
- خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش دهید: به اشتراک گذاشتن سوزن ها و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده می تواند خطر ابتلا به هپاتیت B و C را افزایش دهد. درباره واکسن های هپاتیت از پزشک خود سوال کنید.
مراحل مختلف سیروز
گاهی اوقات، سیروز کبدی یک بیماری مرحله آخر کبدی به شمار می رود. مرحله آخر یعنی سیروز کبدی پس از دیگر مراحل آسیب کبدی بروز می دهد. از جمله این آسیب ها می توان به التهاب (هپاتیت)، رسوب چربی (استیتوز)، سفتی شدید و زخم خفیف کبد (فیبروز) اشاره کرد. بسیاری از افراد مبتلا به سیروز کبدی می توانند احساس نسبتا خوبی داشته و بدون نیاز به پیوند کبد چندین سال زندگی کنند.
این موضوع بدین دلیل است که کبد حتی در صورت آسیب شدید نیز می تواند به خوبی عملکرد خود را حفظ کند. سیروز کبدی به دو دسته جبرانی و غیر جبرانی تقسیم می شود. سیروز جبرانی هنگامی است که کبد با آسیب مقابله کرده و عملکرد های مهم خود را حفظ می کند. در سیروز غیر جبرانی، کبد توانایی انجام مناسب تمامی عملکرد ها را ندارد. افراد مبتلا به بیماری کبدی غیر جبرانی یا سیروز اغلب دارای علائم و عوارض جدی همچون فشار خون بالای ورید پورت، واریس خونریزی دهنده، آسیت و انسفالوپاتی کبدی هستند.
سیستم هایی برای سطح بندی سیروز کبدی بر اساس شدت آن وجود دارند. یکی از این موارد معیار Child – pugh است که با استفاده از علائم، سیروز را از A (نسبتا خفیف) تا C (شدید) دسته بندی می کند. علائم می توانند شامل انسفالوپاتی، آسیت، مقدار بیلی روبین، مقدار آلبومین و لخته شدن خون باشند.
سیستم های دیگری نیز همچون MELD (مدل بیماری مرحله آخر کبدی) وجود دارند که در تعیین اولویت افراد جهت پیوند کبد کمک می کنند. در این سیستم از مقدار بیلی روبین، کراتینین و انعقاد خون (INR) استفاده می شود.
عوامل مهم مرگ در سیروز
عوامل عمده 436 مرگ در میان 532 بیمار مبتلا به سیروز کبدی
یک مطالعه 16 ساله این عوامل را به همراه درصد هر کدام به شرح زیر بیان کرده است:
✖ نارسایی کبد (24 درصد)
✖ نارسایی کبد به همراه خونریزی گوارشی (13 درصد)
✖ خونریزی گوارشی (14 درصد)
✖ کاریسنومای اولیه کبدی (4 درصد)
✖ دیگر عوامل مرتبط با کبد (2 درصد)
✖ عفونت ها (7 درصد)
✖ بیماری های قلبی عروقی (22 درصد)
✖ بدخیمی های برون کبدی (9 درصد)
✖ دیگر عوامل غیر مرتبط با کبد (5 درصد)
در مجموع، 57 درصد افراد در نتیجه عوامل مرتبط با کبد به کام مرگ کشانده شدند. تعداد بالای مرگ های مرتبط با کبد در میان بیمارانی یافت شد که مدت اندکی تحت نظر بوده، فعالیت بیوشیمیایی زیادی داشته، دچار تغییر در ساختمان کبد شده، مبتلا به آسیت بوده یا در هنگام تشخیص دارای پیش آگهی نامناسبی بودند.
یافته ها با این نظریه موافق بودند که سیروز یک بیماری کبدی است که یک مرحله اولیه فعال و یک مرحله ثانویه غیر فعال دارد. نیمی از بیماران با مصرف داروی پردنیزولون مداوا شدند. البته، این موضوع هیچ تاثیر قابل تشخیصی بر توزیع یا تعداد عوامل مرگ همچون عفونت ها یا خونریزی گوارشی نداشتند.
گروهی از بیماران به درمان با پردنیزولون پاسخ مناسب دادند (زنان غیر الکلی و غیر مبتلا به آسیت) که با در نظر گرفتن میزان بقا در آن ها مشخص شد عوامل مرگ این دسته از عوامل مرگ دیگر مبتلایان متفاوت نبود.
مهسا
جمعه ۱۶ دی ۱( 1 سال پیش)
تعداد بازدید: 161
مشاهده پرسش
