یکی از شایع ترین سرطان ها، سرطان پانکراس یا لوزالمعده می باشد که در ادامه به طور کامل به توضیح آن می پردازیم.
سرطان پانکراس بدخیم
سرطان پانکراس بدخیم، زمانی اتفاق می افتد که سلول های موجود در پانکراس تبدیل به سلول های غیر طبیعی می شوند و به رشد غیر عادی خود ادامه می دهند.
پانکراس، عضوی است که در پشت معده قرار دارد و با تولید هورمون هایی به تجزیه مواد غذایی کمک می کند.
علائم و نشانه های سرطان پانکراس
شایع ترین علائم سرطان پانکراس بدخیم عبارت اند از:
- درد: دل دردهای مبهم و قسمت فوقانی شکم یا پشت
- کاهش وزن: بیماران معمولا احساس گرسنگی نمی کنند و یا دچار از دست دادن اشتها می شوند یا بعد از خوردن مقدار کمی غذا، سیر می شوند.
- اسهال: روغنی شدن حرکات روده ای
- یرقان یا زردی پوست: پوست و حتی بخشی از قسمت سفید چشم، به رنگ زرد در می آید.
- حالت تهوع و استفراغ
این علائم همیشه به طور قطع نشان دهنده وجود سرطان لوزالمعده نیستند.
سرطان لوزالمعده درمان قطعی دارد؟
سرطان لوزالمعده سبب مرگ بسیاری از انسانها شده است. سرطان لوزالمعده در بافت لوزالمعده شروع می شود. اندامی که در شکم به صورت عمودی پشت قسمت انتهایی شکم قرار دارد.درمان اصلی این سرطان، عمل جراحی است .
پیشرفت در روش های جراحی و مراقبتهای قبل و بعد از عمل موفقیت این جراحی را تا حد بسیاری بالا برده است . میزان برداشت بافت لوزالمعده بستگی به محل قرار گرفتن تومور و اینکه آیا سلول های سرطانی به کبد و یا سایر اعضای مجاور گسترش یافته اند، دارد .
در صورتی که تومورها در سر لوزالمعده قرار گرفته باشند، قسمت اول روده باریک، قسمتی از معده و مجرای صفراوی، جراحی و برداشته می شوند و سپس با استفاده از درمان دارویی بسیاری از بیماران می توانند زندگی طبیعی داشته باشند .
جراحی سرطان پانکراس (Pancreatic cancer) یا سرطان لوزالمعده به دو نوع انجام می شود که به شرح زیر است:
1- جراحی با احتمال بهبودی (Potentially curative surgery)
این جراحی زمانی انجام میشود که نتایج معاینه و آزمایشها نشان میدهد که امکان برداشتن کامل قسمت سرطانی وجود دارد.
2- عمل تسکینی سرطان پانکراس
عمل تسکینی زمانی انجام میشود که آزمایشها نشان دهد که سرطان بسیار پیشروی کردهاست و نمیتوان قسمت سرطانی را بهطور کامل برداشت. این جراحی بهمنظور کاهش شدت علائم یا جلوگیری از عوارض مشخصی مثل: انسداد مجرای صفراوی یا روده در سرطان پانکراس بدخیم انجام میشود و هدف آن درمان قطعی سرطان لوزالمعده نیست.
تشخیص پیشروی سرطان با لاپاروسکوپی
بعضی مواقع، در ابتدا با استفاده از لاپاروسکوپی، پیشروی سرطان را مشخص میکنند و تشخیص میدهند که آیا امکان برداشتن آن وجود دارد یا خیر؟
در این روش، جراح سرطان چند شکاف کوچک در شکم ایجاد میکند و لولههای بلند و نازکی را وارد بدن میکند. در انتهای یکی از این لولهها دوربین فیلمبرداری خیلی کوچکی قرار دارد که جراح از طریق آن میتواند پانکراس و دیگر اعضای بدن را مشاهده و بررسی کند.
نمونهبرداری یا بیوپسی از تومورها و دیگر قسمتهای غیرطبیعی میتواند پیشروی سرطان را نشان دهد.
جراحی سرطان پانکراس با احتمال بهبودی
مطالعات نشان میدهد که برداشتن قسمتی از ناحیه سرطانی باعث بهبود وضعیت بیمار نمیشود، بنابراین، جراحی با احتمال بهبودی فقط در مواقعی امکانپذیر است که جراح مطمئن باشد میتوان تمام قسمت سرطانی را برداشت.
این جراحی بسیار پیچیده بوده، برای بیمار خیلی مشکل است و همچنین باعث ایجاد عوارضی میشود که ممکن است هفتهها یا ماهها طول بکشد تا فرد بهطور کامل بهبود پیدا کند. اگر تصمیم دارید این نوع عمل جراحی را انجام دهید، بسیار مهم است که مزایا و خطرات احتمالی را بهدقت بررسی کنید.
در بعضی مواقع، زمانیکه جراح، عمل جراحی را شروع میکند، متوجه میشود که پیشروی سرطان تا حدی است که دیگر نمیتوان قسمت سرطانی را برداشت. اگر این اتفاق بیفتد، عمل جراحی متوقف میشود یا جراح ممکن است با عمل کوچکتری جراحی را ادامه دهد تا بتواند شدت علائم را کاهش دهد یا جلوی آنها را بگیرد.
دلیل این کار این است که احتمال بهبود سرطان بعد از این عمل جراحی خیلی کم است و ممکن است منجر به عوارض جانبی خیلی جدی شود. همچنین ممکن است دوران نقاهت را افزایش دهد که در فرآیندهای درمانهای دیگر اختلال ایجاد میکند.
عمل جراحی تنها شانس واقعبینانه برای بهبود سرطان پانکراس است ولی همیشه هم منجر به بهبودی نمیشود. حتی اگر قسمتهای سرطانی قابل مشاهده برداشته شوند، معمولا بعضی از سلولهای سرطانی از قبل به دیگر قسمتهای بدن پیشروی کردهاند. این سلولها بهمرور زمان تبدیل به تومور میشوند که درمان آنها مشکل است.
انواع دیگر عمل های جراحی پانکراس را میتوانید در ادامه بخوانید. این نوع عملهای جراحی زمانی انجام میشوند که برداشتن تمام قسمت سرطانی ممکن باشد.
1- عمل ویپل (پانکراتیکودئودنکتومی)
روش ویپل یا (پانکراتیکودئودنکتومی (pancreaticoduodenectomy)) یکی از رایجترین روشهای عمل جراحی برای برداشتن قسمت سرطانی در سر پانکراس است.
در طول مدت این عمل جراحی، جراح، سر پانکراس و بعضی مواقع بدنه پانکراس را بر میدارد. بعضی مواقع قسمتهای دیگری مثل: قسمتی از روده، قسمتی از مجرای صفراوی، کیسه صفرا، غدههای لنفاوی کنار پانکراس و قسمتی از معده برداشته میشود.
قسمتهای باقیمانده پانکراس و مجرای صفراوی به روده کوچک متصل میشوند تا صفرا و آنزیمهای هضم غذا بتوانند به روده کوچک وارد شوند. سپس تکههای آخر روده کوچک (یا معده و روده کوچک) دوباره به یکدیگر متصل میشوند تا غذا بتواند از طریق دستگاه گوارش (روده) عبور کند.
در بیشتر مواقع این عمل جراحی از طریق ایجاد شکافی بزرگ در پایین قسمت میانی شکم انجام میشود. بعضی از پزشکان در مراکز تخصصی سرطان، عمل لاپاروسکوپی را هم انجام میدهند که جراحی سوراخ کلید هم نامیده میشود.
روش ویپل روشی بسیار پیچیده است که به جراحی با تجربه و با مهارت بالا نیاز دارد. این عمل جراحی عوارض پرخطری را به همراه دارد که میتوانند زندگی فرد را بهخطر بیندازند.
در مقابل، زمانیکه عمل جراحی در مراکز تخصصی سرطان بهوسیله پزشکانی با تجربه کافی در این زمینه انجام شود، کمتر از 5 درصد از بیماران بهدلیل عوارض جراحی از دنیا میروند. پس برای اینکه بهترین نتیجه را بگیرید، باید عمل جراحی را پزشکی انجام دهد که قبلا چنین عملی را انجام دادهاست.
بهطور کلی، این عمل نوع جراحی زمانی نتیجه خوبی به همراه دارد که در بیمارستانی تخصصی انجام شود که حداقل سالی 15 تا 20 عمل جراحی ویپل در آن صورت میگیرد.
حتی در بهترین شرایط هم بسیاری از بیماران عوارض زیادی را بعد از جراحی تجربه میکنند. این عوارض شامل موارد زیر است:
⚠️ قسمتهای که در عمل جراحی باید به یکدیگر متصل شوند، نشتی اتفاق میافتد
⚠️ عفونت
⚠️ خونریزی
⚠️ مشکلات تخلیه معده بعد از غذاخوردن
⚠️ مشکلات هضم بعضی از غذاها (ممکن است برای کمک به هضم بهتر مجبور باشید قرص مصرف کنید)
⚠️ کاهش وزن
⚠️ تغییرات در عادتهای روده
⚠️ دیابت
2-عمل پانکراتکتومی دیستال (Distal pancreatectomy)
در این روش، جراح فقط دم پانکراس یا دم و قسمتی از بدنه پانکراس را بر میدارد. همچنین در پانکراتکتومی دیستال، طحال هم بر داشته میشود.
طحال به بدن کمک میکند تا با عفونت مبارزه کند، بنابراین اگر طحال برداشته شود، خطر ابتلا به بعضی از باکتریهای خاص افزایش مییابد.
در این شرایط پزشک توصیه میکند تا قبل از جراحی، واکسیناسیون انجام دهید. این روش برای سرطانی است که در انتها و بدنه ی پانکراس مشاهده میشود. متأسفانه، بسیاری از این تومورها معمولا قبل از اینکه پزشک آنها را تشخیص دهد، پیشروی کردهاند و جراحی همیشه گزینه خوبی نیست.
3- پانکراتکتومی توتال (Total pancreatectomy)
در این روش، جراح، کل پانکراس، کیسه صفرا، قسمتی از معده، روده کوچک و طحال را بر میدارد. این روش برای شرایطی مناسب است که سرطان در کل پانکراس پیشروی کردهاست ولی هنوز میتوان آن را از بدن خارج کرد.
این نوع از جراحی معمولا کمتر از گزینههای دیگر انجام میشود زیرا بهنظر میآید اگر کل پانکراس را برداریم، هیچ سودی برای بدن ندارد و حتی عوارض جانبی زیادی هم به همراه دارد.
انسان میتواند بدون پانکراس زندگی کند ولی وقتی کل پانکراس برداشته شود، سلولهایی که انسولین و هورمونهای دیگری را تولید میکنند که سطح ایمن قند خون را حفظ میکنند، دیگر در بدن وجود ندارند.
این افراد به دیابت مبتلا میشوند که کنترل آن بسیار مشکل است زیرا آنها کاملا به آمپولهای انسولین وابسته میشوند. افرادی که این جراحی را انجام دادهاند برای کمک به هضم بعضی غذاهای خاص، باید قرصهای آنزیم پانکراس مصرف کنند.
جراحی تسکینی
اگر سرطان تا حدی پیشرفت کرده باشد که دیگر نتوان قسمت سرطانی را بهطور کامل برداشت، جراحی تسکینی (که هدف آن کاهش شدت علائم است) انجام میشود. بهدلیل اینکه سرطان پانکراس خیلی زود پیشروی میکند، بیشتر پزشکان جراحیهای بزرگ را برای تسکین توصیه نمیکنند، بهخصوص در افرادی که شرایط سلامتی خوبی ندارند.
بعضی مواقع، عمل جراحی با امید درمان بیمار شروع میشود ولی به محض اینکه جراحی آغاز میشود، جراح متوجه میشود که درمان امکانپذیر نیست. در این شرایط، جراح ممکن است عمل تسکینی را با شدت کمتری انجام دهد. به این عمل، جراحی پایپس میگویند که برای کاهش شدت علائم انجام میشود.
سرطانی که در سر پانکراس رشد میکند میتواند مجرای صفراوی را مسدود کند، زیرا مجرا از این قسمت پانکراس عبور میکند. این اتفاق باعث درد و مشکلات گوارشی میشود؛ زیرا صفرا نمیتواند وارد روده شود. مواد شیمیایی صفرا هم در بدن تشکیل میشوند که میتواند باعث یرقان، حالت تهوع، استفراغ و مشکلات دیگر شود.
دو روش مهم وجود دارد که میتوان از آن طریق انسداد مجرای صفراوی را در این شرایط از بین برد. این دو روش به شرح زیر است:
1- جایگذاری اِستنت (Stent placement)
یکی از روشهای رایجی که برای کاهش شدت انسداد مجرای صفراوی استفاده میشود، روشی است که به جراحی بزرگ نیاز ندارد و بهجای آن، یک استنت (لولهای کوچک که معمولا از فلز ساخته شدهاست) وارد مجرا میشود تا آن را باز کند.
این روش معمولا با استفاده از یک اندوسکوپ (لولهای بلند و انعطافپذیر) انجام میشود که در حال بیهوشی، وارد بدن میشود. این عملیات معمولا بخشی از کلانژیوگرافی آندوسکوپیک عقبگرد (ERCP) است.
پزشک اندسکوپ را از راه گلو وارد بدن میکند و سپس آن را وارد روده میکند. از طریق اندسکوپ پزشک میتواند استنت را وارد مجرای صفراوی کند. همچنین از طریق کلانژیوگرافی ترانس هپاتیک پوستی (PTC) هم میتوان استنت را در محل مورد نظر قرار داد.
استنت به مجرای صفراوی کمک میکند که باز بماند، حتی اگر سلولهای سرطانی اطراف آن به آن فشار وارد کنند.
البته بعد از چند ماه، استنت مسدود میشود و باید پاکسازی یا تعویض شود. اگر روده کوچک بهخاطر سرطان در خطر انسداد قرار داشته باشد، از استنت بزرگتر میتوان برای باز نگه داشتن آن استفاده کرد.
همچنین میتوان از استنت مجرای صفراوی برای کاهش شدت یرقان قبل از انجام جراحی تسکینی (که معمولا بعد از چند هفته انجام میشود) نیز استفاده کرد. با این کار خطر عوارض جراحی کاهش پیدا میکند.
2- جراحی بایپس
یکی دیگر از گزینههایی که برای کاهش شدت انسداد مجرای صفراوی در افراد سالم استفاده میشود، جراحی بایپس است. جراحی بایپس، مسیر جریان صفرا را از مجرای صفراوی بهطور مستقیم به روده کوچک تغییر میدهد و پانکراس را بایپس میکند.
این جراحی نیاز به یک شکاف بزرگ در شکم دارد و چند هفته طول میکشد تا جای آن بهبود پیدا کند. بعضی مواقع جراح میتواند بهوسیله ابزار جراحی بلند مخصوص، با ایجاد چند شکاف در شکم جراحی را انجام دهد (این روش به لاپاروسکوپی یا جراحی سوراخ کلید معروف است).
به گفته مرکز سرطان داشتن یک استنت در بدن معمولا آسانتر بوده و زمان بهبودی آن هم کوتاهتر است. به همین دلیل است که استنت بیشتر از جراحی بایپس انجام میشود ولی جراحی بایپس هم مزایایی دارد که به شرح زیر است:
- تسکین بعد از جراحی، ماندگاری بیشتری نسبت به استنت دارد و همچنین استنت باید بعد از مدتی پاکسازی یا تعویض شود
- اگر به هر دلیلی امکان جایگذاری استنت نبود، جراحی گزینه مناسبی است
- در طول عمل جراحی، جراح ممکن است بتواند بعضی از عصبهایی که اطراف پانکراس قرار دارند را قطع کند یا به آنها الکل تزریق کند؛ زیرا سرطان پانکراس زمانیکه به این عصبها میرسد، باعث ایجاد درد میشود. بنابراین این کار منجر به کاهش درد سرطان یا رهایی از آن می گردد
بعضی مواقع، اتصال انتهای معده از اثنیعشر (اولین قسمت روده کوچک) قطع میشود و در طول جراحی به قسمت پایینتر روده کوچک متصل میشود. این عملیات به گاستریک بایپس معروف است.
دلیل انجام گاستریک بایپس این است که سرطان به مرور زمان ممکن است آنقدر پیشرفت کند که اثنیعشر را مسدود کرده و باعث درد و استفراغ شود. در چنین شرایطی معمولا به جراحی اورژانسی نیاز است. اما اگر قبل از این اتفاق، بایپس اثنیعشر انجام شود، بعضی مواقع میتوان جلوی آن را گرفت.
جراحی بایپس همچنان جراحی بزرگی بهحساب میآید، بنابراین، سلامت شما برای تحمل این جراحی بسیار مهم است و باید قبل از جراحی در مورد مزایا و ضرورت های آن با پزشک صحبت کنید.