فیستول شریانی وریدی اتصال غیر طبیعی عروق در بافت‌های اطراف مغز یا نخاع است که در آن یک یا چند شریان به طور مستقیم به یک یا چند رگ و یا فضاهای وریدی به نام سینوس متصل می‌شوند. شریان‌ها خون را از قلب به بافت‌ها حمل می‌کنند و رگها خون را از بافت به قلب می‌برند.
کار گذاشتن فیستول شریانی وریدی
دسترسی عروقی برای بیمار همودیالیز بسیار حیاتی است زیرا که فرآیند درمان از طریق آن انجام می شود. همودیالیز نوعی درمان برای نارسایی کلیه است که با استفاده از یک دستگاه از طریق فیلتری که دیالیز نام دارد، خون را به بیرون از بدن می‌فرستد. دسترسی، رگی است که از طریق عمل جراحی ایجاد شده و برای تصفیه و بازگرداندن خون در طول همودیالیز استفاده می‌شود.
در این روش، خون از طریق یک سوزن عبور کرده و سپس از راه یک لوله، به دستگاه دیالیز می‌رسد. در دیالیز، خون وارد فیبرهای نازکی شده و در آن‌جا کثیفی و مایعات اضافی از آن جدا می‌شود. دستگاه دیالیز، خون تصفیه‌شده را از طریق لوله‌ای دیگر به بدن برمی‌گرداند. دسترسی عروقی اجازه می‌دهد تا مقدار زیادی خون در طول درمان همودیالیز پیوسته جریان داشته باشد و تا می‌تواند در هر بار درمان، مقدار زیادی خون، تصفیه شود.
در هر دقیقه حدود یک پاینت (حدود 550 میلی‌لیتر) خون از طریق دستگاه جریان دارد. دسترسی عروقی باید چند ماه یا چند هفته قبل از اولین درمان همودیالیز در بدن قرار گیرد.
فیستول شریانی وریدی چیست؟
فیستول شریانی وریدی اتصال بین شریان (سرخرگ) و ورید (سیاهرگ) است که جراح عروق آن را ایجاد میکند. شریان‌ها خون را از قلب به بدن حمل می‌کنند درحالی‌که ورید‌ها خون را از بدن به سمت قلب برمی‌گردانند.
ورید بزرگ‌تر دسترسی آسان و قابل اعتمادی به رگهای خونی می‌دهد. بدون این نوع دسترسی، انجام جلسات معمولی همودیالیز امکان پذیر نیست. وریدهایی که درمان نمی‌شوند، نمی‌توانند تزریق مرتب سوزن را تحمل کنند؛ زیرا آن‌ها مسیر را از بین می‌برند؛ مثل زمانی‌که لوله‌ای به‌خاطر مکش قوی، نابود می‌شود.
پرستاران، فیستول شریانی وریدی را نسبت به دیگر انواع دسترسی عروقی، بیشتر توصیه می‌کنند. دلایل آن به شرح زیر است:
✅ این روش گردش خون قوی را برای دیالیز فراهم میکند.
✅ نسبت به انواع دیگر دسترسی عروقی، ماندگاری بالاتری دارد.
✅ نسبت به انواع دیگر، احتمال ایجاد لخته خون یا عفونت کمتر است.
عمل جراحی فیستول شریانی وریدی
قبل از جراحی فیستول شریانی وریدی، جراح، آزمایشی برای شناسایی رگها انجام می‌دهد. در آزمایش شناسایی رگها از سونوگرافی داپلر استفاده می‌کنند. در این آزمایش رگهای خونی را بررسی می‌کنند که جراح ممکن است برای ایجاد فیستول شریانی وریدی از آن‌ها استفاده کند.
این سونوگرافی از دستگاهی به نام ترنسدیوسر (مبدل) استفاده میکند که به اعضای بدن موج‌های صوت بدون درد و بدون خطری را ارسال می کند تا از ساختار آن‌ها تصویری ایجاد کند. یک تکنسین آموزش دیده و متخصص این فرآیند را در مرکز خدمات بهداشتی و درمانی، مرکز کلینیک سرپایی یا یک بیمارستان انجام می‌دهد.
- بیمار برای انجام سونوگرافی نیاز به بیهوشی ندارد
- در مراکز خدمات بهداشتی و درمانی از بیهوشی موضعی استفاده می‌کنند تا محلی که جراح می‌خواهد در آن فیستول شریانی وریدی را ایجاد کند، بی حس شود
- سونوگرافی داپلر نشان می‌دهد که چه مقدار خون با چه سرعتی در شریان‌ها و سیاهرگ‌ها جریان دارد
- رادیولوژیست (پزشکی که در زمینه تصویربرداری پزشکی تخصص دارد) تصاویر را تفسیر میکند
- جراح با استفاده از این سونوگرافی می‌تواند بهترین رگ خونی را برای استفاده انتخاب کند
- برای انجام جراحی دسترسی عروقی بیمار باید یک شب در بیمارستان بستری شود، با این حال، بسیاری از بیماران بعد از جراحی به خانه می‌روند
در ابتدای جلسه درمانی همودیالیز، پرستار یا پزشک دو عدد سوزن را در رگ‌هایی که برای دسترسی عروقی استفاده شده‌اند، وارد میکند.
یکی از سوزن‌ها، خون را از بدن به سمت دیالیز منتقل میکند و سوزن دیگر، خون تصفیه‌شده را به بدن برمی‌گرداند. برای تشخیص سوزن‌ها از یکدیگر، سوزنی که خون را از بدن به دیالیز می‌برد، سوزن شریانی نامیده می‌شود و سوزنی که خون را به بدن برمی‌گرداند، سوزن وریدی نام دارد.
بعضی از بیماران ترجیح می‌دهند خودشان سوزن‌ها را وارد رگ‌هایشان کنند که برای این کار نیاز به آموزش دارند تا بتوانند از عفونت جلوگیری کنند و از رگ دسترسی عروقی محافظت کنند.
اگر فیستول شریانی وریدی به رشد کافی نرسید، گرافت شریانی وریدی، دومین گزینه برای دسترسی عروقی طولانی مدت است.
علائم فیستول شریانی وریدی
فیستول های شریانی کوچک در پاها، بازوها، ریه ها، کلیه ها یا مغز شما اغلب هیچ علائم و نشانه ای ندارند و معمولاً به غیر از نظارت توسط پزشک به درمان دیگری نیاز ندارند. فیستول های بزرگ شریانی ممکن است علائم و نشانه هایی ایجاد کنند.
علائم و نشانه های فیستول شریانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
✅ رگهای بنفش و برآمده ای که می توانید از طریق پوست مشاهده کنید، شبیه رگ های واریسی است
✅ ورم در دست ها یا پاها
✅ کاهش فشار خون
✅ خستگی
✅ نارسایی قلبی
فیستول شریانی وریدی در ریه ها (فیستول شریانی ریوی) یک بیماری جدی است و می تواند سبب علائم زیر شود:
✅ رنگ پوست به رنگ مایل به آبی تغییر کند
✅ چنگ زدن انگشتان (نوک انگشتان پهن شده و از حالت عادی گردتر می شوند)
✅ سرفه خونی
✅ فیستول شریانی در دستگاه گوارش می تواند باعث خونریزی در دستگاه گوارش شود.
علل فیستول شریانی وریدی
علل فیستول شریانی عبارتند از:
آسیب هایی که پوست را سوراخ می کند
فیستول شریانی ممکن است در صورت آسیب دیدگی و سوراخ شدن پوسا، مانند اصابت گلوله یا ضربه چاقو، در قسمتی از بدن که رگ ها در کنار هم قرار دارند، ایجاد شود.
متولد شدن با فیستول شریانی (مادرزادی)
دلیل دقیق آن مشخص نیست، اما در برخی از نوزادان، عروق و رگها به درستی در رحم رشد نمی کنند.
شرایط ژنتیکی فیستول شریانی در ریه ها (فیستول شریانی ریوی)
می تواند در اثر یک بیماری ژنتیکی ایجاد شود که باعث می شود رگ های خونی به طور غیر طبیعی در سراسر بدن شما، به ویژه در ریه ها رشد کنند.
جراحی مربوط به دیالیز
ممکن است در افرادی که نارسایی کلیوی در مراحل پایانی دارند، یک فیستول شریانی وریدی ایجاد شود که با استفاده از عمل جراحی در بازو ایجاد شده و انجام دیالیز را آسان می کند.
گرافت شریانی وریدی چیست؟
گرافت شریانی وریدی لوله‌ای پلاستیکی و حلقه‌ای شکل است که شریان را به ورید وصل میکند. جراح عروق، عمل جراحی گرافت شریانی وریدی را مثل جراحی فیستول شریانی وریدی در یک کلینیک سرپایی یا بیمارستان انجام می‌دهد. مثل جراحی فیستول شریانی وریدی، بیمار باید یک شب در بیمارستان بستری شود که البته بسیاری از بیماران می‌توانند بعد از انجام جراحی به خانه بروند. پرستار از بیهوشی موضعی استفاده میکند تا محلی که جراح در آن گرافت شریانی وریدی را ایجاد میکند، بی‌حس شود.
◼ آمادگی های لازم قبل از همودیالیز
بیمار باید قبل از شروع همودیالیز مطمئن شود که دسترسی عروقی به‌خوبی آماده است زیرا فیستول شریانی وریدی و گرافت شریانی وریدی هر دو قبل از استفاده نیاز دارند تا به رشد کافی برسند.
قبل از شروع همودیالیز، پرستار می‌تواند برای بیمار قرار ملاقاتی را با جراح عروق تنظیم کند. حتی اگر بیمار حس کند کاملا حالش خوب است، بهتر است به پزشک مراجعه کند. اگر قبل از درمان به رگ دسترسی عروقی اجازه دهید تا کاملا رشد کند، می‌توانید از مشکلاتی مثل باریکی رگ، گردش خون ضعیف و ایجاد لخته خون جلوگیری کنید.
قبل از جراحی، پرستار باید از پشت دست بیمار برای خون‌گرفتن استفاده کند زیرا باید رگهای خونی که در بازو قرار دارند را حفظ کند. پرستار می‌تواند تمریناتی را به بیمار آموزش دهد که با انجام آن‌ها رگهای خونی که جراح به آن‌ها نیاز دارد، بزرگ‌تر شوند. همان تمرینات را می‌توان برای بزرگ‌تر شدن فیستول شریانی وریدی بعد از جراحی نیز انجام داد.
کاتتر وریدی چیست؟
کاتتر وریدی لوله‌ای است که در رگ گردن، قفسه سینه و یا کشاله ران وارد می‌شود و معمولا برای دوره‌های کوتاه‌مدت همودیالیز است. لوله بعد از این‌که از بدن خارج می‌شود به دو قسمت تقسیم می‌شود. هر دو لوله درپوشی دارند که برای اتصال به لوله‌ای که خون را به دیالیز منتقل میکند و لوله‌ای که خون را از دیالیز به بدن برمی‌گرداند، طراحی شده‌اند. هر فرد باید زمانی که کاتتر از لوله قطع می‌شود یا به لوله متصل می‌شود، گیره‌های روی لوله را ببندد.
اگر بیماری کلیه به‌سرعت پیشرفت کند، ممکن است بیمار قبل از شروع درمان همودیالیز برای جایگذاری فیستول شریانی وریدی یا گرافت شریانی وریدی زمان کافی نداشته باشد.
کاتتر وریدی برای استفاده طولانی‌مدت مناسب نیست. کاتتر وریدی ممکن است باعث ایجاد لخته خون، عفونت یا زخم‌شدن رگها شود. زخم‌شدن رگها منجر به باریک شدن آن‌ها می‌شود. با این حال، اگر بیماری مجبور است خیلی سریع درمان همودیالیز را شروع کند می‌تواند برای چند هفته یا چند ماه از کاتتر وریدی استفاده کند.
این شرایط تا زمانی است که جراح بتواند دسترسی عروقی طولانی‌مدت را انجام دهد و هم‌چنین مطمئن باشد که فیستول شریانی وریدی و گرافت شریانی وریدی زمان کافی برای رشد دارند.
عوارض دسترسی عروقی در دیالیز
هر سه نوع جراحی دسترسی عروقی مثل:
- فیستول شریانی وریدی
- گرافت شریانی وریدی
- کاتتر وریدی
می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شوند که نیازمند درمان و جراحی‌های بیشتر است. یکی از شایع‌ترین مشکلات، عفونت در محل دسترسی عروقی و گردش خون ضعیف به‌خاطر وجود لخته خون در محل دسترسی است.
گرافت وریدی معمولا باعث کاهش گردن خون، ایجاد لخته خون یا باریک‌شدن رگ دسترسی می‌شود. بعد از مدتی گرافت وریدی نیاز به آنژیوپلاستی دارد تا قسمت‌های باریک را باز کنند و یکی دیگر از گزینه‌ها، جراحی گرافت وریدی است که از طریق آن، قسمت باریک را تعویض می‌کنند.
احتمال عفونت و لخته‌شدن خون در کاتتر ویریدی از همه بیشتر است. اگر این مشکلات برایتان اتفاق افتاد با مصرف دارو می‌توانید آن‌ها را از بین ببرید. آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که با باکتری‌ها که عامل عفونت بوده، مبارزه می‌کنند. داروهای رقیق‌کننده خون مثل وارفارین از لخته‌شدن خون جلوگیری میکند. اگر از این درمان‌ها پاسخ خوبی نگرفتید، جراح عروق باید کاتتر را تعویض کند.
مراقبت از دسترسی عروقی
بیمار از طریق روش‌های زیر می‌تواند از رگ دسترسی عروقی مراقبت و محافظت کند:
- باید مطمئن بود که قبل از شروع همودیالیز، پرستار محل دسترسی را به‌خاطر علائم عفونت و مشکلات گردش خون ضعیف بررسی میکند، حتی اگر وارد کردن سوزن‌ها را خود بیمار انجام دهد
- محل دسترسی را همیشه تمیز نگه دارید
- از محل دسترسی فقط برای دیالیز استفاده کنید
- مراقب باشید به محل دسترسی ضربه نزنید و آن را نبرید
- هر روز لرزش را در محل دسترسی بررسی کنید. این لرزش، نوعی لرزش همراه با ریتم است که هر فردی می‌تواند آن را در محل دسترسی عروقی احساس کند
- مراقب علائمی مثل: قرمزی، حساسیت و چرک‌کردن باشید و آن‌ها را گزارش دهید
- به هیچ‌کس اجازه ندهید که دستگاه فشار خون را روی بازویی که محل دسترسی در آن قرار دارد، ببندند
- لباس‌های تنگ نپوشید و از طلا و جواهرات در دستی که محل دسترسی در آن قرار دارد، استفاده نکنید
- مراقب باشید موقع خواب، دستی که محل دسترسی در آن قرار دارد را زیر سر یا بدنتان نگذارید
- اجسام سنگین بلند نکنید یا به دستتان فشار نیاورید
غذاخوردن، رژیم و تغذیه
محققان به نتیجه‌ای نرسیده‌اند که نشان دهد، رژیم، غذاخوردن و تغذیه نقش مهمی در بروز مشکلات یا جلوگیری از آن‌ها در دسترسی عروقی ایفا میکند.
نکاتی که باید به خاطر داشته‌باشید:
1- دسترسی عروقی، وریدی است که با عمل جراحی آن را ایجاد می‌کنند و برای فرستادن و برگرداندن خون در طول همودیالیز استفاده می‌شود.
2- فیستول شریانی وریدی اتصال بین شریان و ورید است که جراح عروق آن را انجام می‌دهد.
3- پرستاران فیستول شریانی وریدی را نسبت به انواع دیگر دسترسی بیشتر توصیه می‌کنند زیرا :
- گردش خون قوی را برای دیالیز فراهم میکند.
- نسبت به انواع دیگر دسترسی عروقی، ماندگاری بالاتری دارد.
- نسبت به گزینه‌های دیگر، احتمال ایجاد عفونت و لخته‌شدن خون خیلی کمتر است.
4- گرافت شریانی ویریدی، لوله‌ای پلاستیکی و حلقه‌ای شکل است که شریان را به ورید متصل میکند.
5- کاتتر وریدی لوله‌ای است که وارد ورید در گردن، قفسه سینه یا ران کنار کشاله ران می‌شود و معمولا برای استفاده کوتاه‌مدت است.
6- کاتتر وریدی برای دوره‌های طولانی‌مدت همودیالیز مناسب نیست. کاتتر وریدی ممکن است باعث بروز لخته خون، عفونت یا زخم‌شدن ورید شود که منجر به باریک‌شدن آن می‌شود.
7- هر سه نوع جراحی دسترسی عروقی مشکلاتی را به همراه دارند که نیازمند درمان و جراحی‌های بیشتر است. از رایج‌ترین مشکلات می‌توان به عفونت محل دسترسی و کاهش گردش خون به خاطر لخته‌شدن خون اشاره کرد.
فوق تخصص بیماری های عروق و جراح عروق
س.ن.
پنجشنبه ۴ آذر ۰( 1 ماه پیش)
تعداد بازدید: 20
مشاهده پرسش
