پاراتیروئید چیست؟ هر فرد چهار غده پاراتیروئید دارد که در لبه های بیرونی و در پشت غده تیروئید قرار گرفته اند. غده تیروئید در جلوی گردن شما قرار دارد. پرکاری پاراتیروئید شرایطی است که در آن یک یا چند غده پاراتیروئید بیش از حد فعال شده و هورمون پاراتیروئید (PTH) بیش از حد ترشح می شوند. در نتیجه این اتفاق، سطح کلسیم خون افزایش می یابد (هایپرکلسمی). غده پاراتیروئید، هورمونی به نام پاراتورمون ترشح کرده و به کنترل سطح کلسیم و فسفر بدن کمک می کنند.
بالا بودن هورمون پاراتیروئید چه عوارضی دارد؟
در پرکاری غده پاراتیروئید، یک یا چند غده پاراتیروئید مقدار زیادی پاراتورمون تولید و ترشح می کنند. مقادیر بیش از حد پاراتورمون به بدن سیگنال می دهد تا کلسیم بیشتری را در دسترس قرار دهد. در نتیجه این ازدیاد:
- کلسیم بیشتری از استخوان ها به خون آزاد می شود. از دست دادن کلسیم از استخوان‌ها، آنها را ضعیف کرده و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.
- دستگاه گوارش کلسیم بیشتری را از مواد غذایی جذب می کند.
- کلیه ها کلسیم را حفظ کرده و به جای دفع آن در ادرار، آن را به خون باز می گردانند. کلسیم بیش از حد در کلیه ها می تواند باعث تشکیل سنگ کلیه شود.
علائم پرکاری غده پاراتیروئید کدامند؟
در مراحل اولیه بیمار ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. در هیپرپاراتیروئیدیسم خفیف، ممکن است برخی از علائم زیر بروز یابند:
- درد مفاصل
- ضعف عضلانی
- احساس خستگی
- افسردگی
- مشکل در تمرکز
- از دست دادن اشتها
🔔 در صورت شدیدتر بودن پرکاری پاراتیروئید، ممکن است علائم زیر بروز کنند:
- تهوع و استفراغ
- سردرگمی، فراموشی
- افزایش تشنگی و نیاز به ادرار کردن
- یبوست
- درد استخوان
- کاهش عملکرد کلیه، که عبارتست از کاهش توانایی کلیه در فیلتراسیون خون
- سنگ کلیه
- نازک شدن استخوان ها (پوکی استخوان)
- فشار خون بالا
پرکاری پاراتیروئید چگونه اتفاق می افتد؟
دو نوع پرکاری پاراتیروئید اولیه و ثانویه وجود دارد:
1- پرکاری پاراتیروئید اولیه
در هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه، غدد پاراتیروئید بیش از حد PTH تولید می کنند که باعث افزایش سطح کلسیم خون می شود. علل اولیه عبارتند از:
- تومورهای غیر سرطانی (خوش خیم) به نام آدنوم روی یک غده پاراتیروئید تشکیل می شود. آدنوم باعث می شود غده بیش از حد کار کند و PTH بیشتری تولید کند. این مورد شایع ترین علت پرکاری اولیه پاراتیروئید است.
- هایپرپلازی پاراتیروئید که در آن دو یا تعداد بیشتری از غدد پاراتیروئید بزرگ شده و هورمون بیش از حد تولید می کنند.
- پرتودرمانی ناحیه گردن.
- شرایط ارثی، مانند بیماری MEN نوع یک. که علتی نادر است.
- سرطان غده پاراتیروئید (نادر).
2- پرکاری پاراتیروئید ثانویه
در این حالت، فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید در پاسخ به شرایط دیگری که باعث از دست دادن کلسیم می شود، رخ می دهد. در این عارضه، پرکاری پاراتیروئید تلاشی از سوی بدن است تا سطح کلسیم خون را در حد طبیعی حفظ کند. نمونه هایی از شرایطی که سطح کلسیم را کاهش می دهند عبارتند از:
- نارسایی کلیه
- کمبود شدید ویتامین D
- کمبود شدید کلسیم
پرکاری پاراتیروئید چگونه تشخیص داده می شود؟
از آنجایی که علائم هایپرپاراتیروئیدیسم ممکن است وجود نداشته باشد یا اینکه خفیف بوده و با علائم سایر اختلالات مشترک باشد، و نادیده گرفته شود. این عارضه عموما از طریق آزمایش خونی که برای تشخیص یک بیماری دیگر تجویز شده، کشف می شود.
در صورت ابتلا به پرکاری پاراتیروئید اولیه، آزمایش خون بیمار، سطوح بالایی از کلسیم و هورمون پاراتیروئید را نشان خواهد داد. همچنین پزشک ممکن است از اسکن sestamibi برای بررسی هرگونه رشد غدد پاراتیروئید یا بزرگ شدن آن ها استفاده کند. ممکن است آزمایش‌های دیگری تجویز شود مانند:
- آزمایش خون برای بررسی سطح ویتامین D. در صورت ابتلا به پرکاری پاراتیروئید، داشتن سطح ویتامین D پایین شایع است.
- آزمایش تراکم استخوان برای بررسی از دست دادن استخوان
- سونوگرافی یا سایر آزمایشات تصویربرداری از برای بررسی سنگ کلیه
- آزمایش جمع آوری ادرار 24 ساعته برای اندازه گیری میزان کلسیم و سایر مواد شیمیایی موجود در ادرار برای کمک به تعیین علت پرکاری پاراتیروئید
- آزمایش خون برای بررسی نحوه عملکرد کلیه ها
پرکاری پاراتیروئید چگونه درمان می شود؟
اگر پرکاری غده پاراتیروئید خفیف دارید (بدون علامت بوده و سطح کلسیم خون فقط کمی افزایش یافته است) پزشک ممکن است فوراً آن را درمان نکند. در عوض او سطح کلسیم خون و فشار خون را هر شش ماه، عملکرد کلیه را هر سال و تراکم استخوان را نیز هر یک تا سه سال کنترل خواهد کرد. در صورتی که پزشک شما معتقد است که پرکاری پاراتیروئید شما به درمان فوری نیاز ندارد، حتماً موارد زیر را رعایت کنید:
- آب بیشتری بنوشید.
- فعال باشید و بیشتر ورزش کنید تا استخوان های خود را قوی نگه دارید.
- دیورتیک های تیازیدی یا لیتیوم مصرف نکنید زیرا این داروها می توانند سطح کلسیم خون را افزایش دهند.
- اگر سطح ویتامین D شما پایین است، از پزشک خود بپرسید که آیا نیاز به مصرف مکمل ویتامین D دارید یا خیر.
اگر علائم شدید تری دارید یا غده پاراتیروئید شما بزرگ شده، ممکن است پزشک درمان جراحی را برای برداشتن غده یا غده بیش فعال توصیه کند. جراحی توسط جراح مجرب می تواند پرکاری پاراتیروئید را در حدود 95 درصد موارد درمان کند.
درمان دارویی پرکاری غده پارراتیروئید
سیناکلست توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه تایید شده است. این دارو به غدد پاراتیروئید سیگنال ارسال می کند تا PTH کمتری تولید کند. اگرچه سیناکلست برای هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه در نظر گرفته شده است، برخی از پزشکان آن را برای هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه نیز تجویز می کنند.
نوع دیگری از دارو که گاهی اوقات تجویز می شود بیس فسفونات ها هستند. این داروها به جلوگیری از از دست رفتن کلسیم از استخوان ها کمک کرده و خطر شکستگی و پوکی استخوان را کاهش می دهد. نمونه هایی از بیس فسفونات ها عبارتند از:
- اتیدرونات
- آلندرونات
- زولدرونیک اسید
- ایباندرونات
در بانوانی که قبلاً یائسگی را پشت سر گذاشته و علائم پوکی استخوان دارند، ممکن است پزشک درمان جایگزینی هورمونی (HRT) را تجویز کند. HRT ممکن است به استخوان های شما در حفظ کلسیم کمک کند.
دکتر آرش توفیق فوق تخصص جراحی عروق
