سرطان غده ی پاراتیروئید یک بیماری نادر است. تومور های خوش خیم (غیر سرطانی) پاراتیروئید رایج تر می باشند. شما در بدن خود چهار غده ی پاراتیروئید دارید. این غدد در ناحیه ی جلوی گردن شما به غده تیروئید شما متصل هستند. در ادامه به علائم سرطان پاراتیروئید و عملکرد آن در بدن میپردازیم.
غده تیروئید و غدد پاراتیروئید با وجود نزدیکی موقعیت مکانی و نام مشابه، با هم تفاوت داشته و وظایف مختلفی دارند. همچنین سرطان تیروئید نوع دیگری از سرطان می باشد که طبیعتاً درمان متفاوتی با سرطان غده ی پاراتیروئید دارد.
عملکرد غده پاراتیروئید در بدن
غدد پاراتیروئید قسمتی از دستگاه اندورسین می باشند. این دستگاه وظیفه ی ساخت هورمون هایی را بر عهده دارد که به کنترل فعالیت های بدن کمک می کنند. وظیفه ی غده ی پاراتیروئید ساخت هورمون پاراتیروئید (PTH) است. این هورمون به کنترل سطح کلسیم خون کمک می کند. از سایر فواید آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمک به عملکرد نورون ها و ماهیچه ها
- ساخت استخوان های مقاوم
- کمک به عملیات لخته سازی خون
بیشتر کلسیم بدن در استخوان ها ذخیره می شود. PTH باعث می شود تا استخوان ها کلسیم را در خون شما آزاد کنند. زمانی که سطح کلسیم خون بالا باشد، غدد پاراتیروئید PTH کمتری تولید کرده و سطح کلسیم بدن کاهش می یابد.
علائم سرطان پاراتیروئید
علائم سرطان پاراتیروئید مشابه علائم ناشی از تومورهای خوش خیم غده پاراتیروئید می باشد. تمامی این علائم به دلیل بالا رفتن سطح کلسیم خون (هایپرکلسمی) ایجاد می شوند. علائم اصلی این مشکل شامل موارد زیر می شود:
- احساس تشنگی و دفع بیش از حد ادرار
- خستگی
- احساس ناخوشی یا تهوع (استفراغ)
- تغییرات خلق و خو، احساس ضعف، افسردگی، زودرنجی یا عصبانیت
- درد در ناحیه شکم یا کمر
- سوء هاضمه
- بی اشتهایی
- یبوست
- ضعف عضلانی
- ضعیف شدن حافظه یا مشکل در تمرکز
عدم درمان هایپرکلسمی ممکن است منجر به کاهش تراکم استخوان یا پوکی استخوان شود. زیرا استخوان های افراد مبتلا به این مشکل دائماً در حال از دست دادن کلسیم می باشند. از دست دادن کلسیم و ضعف استخوان ها می تواند به استخوان های بیمار آسیب رسانده و خطر شکستگی های استخوانی را افزایش دهد.
سطح بالای کلسیم در خون ممکن است کلیه ها را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از بیماران مبتلا به هایپرکلسمی دچار سنگ کلیه یا سایر مشکلات کلیوی خواهند شد. سرطان پاراتیروئید در بسیاری از بیماران باعث ایجاد توده یا تورم در گردن می شود. این مشکل می تواند بلعیدن یا صدای بیمار را با مشکل مواجه کند.
علت ابتلا به سرطان پاراتیروئید
سرطان پاراتیروئید بسیار نادر است. محققین هنوز علت دقیق ابتلا به این بیماری را کشف نکرده اند. در برخی موارد، تغییرات نادر ژن ها (جهش های ژنی) ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را به میزان کمی افزایش دهد. از نمونه ی این تغییرات می توان به هایپرپاراتیروئیسم خانوادگی و هایپرپاراتیروئیسم-سندرم تومور فک اشاره کرد.
افرادی که تحت رادیوتراپی در نواحی اطراف گردن قرار گرفته اند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به تومورهای غیر سرطانی (خوش خیم) پاراتیروئید قرار دارند. البته ممکن است خطر ابتلا به سرطان پاراتیروئید (بدخیم) نیز در این افراد بالا برود.
تشخیص سرطان پاراتیروئید
تشخیص سرطان پاراتیروئید از طریق آزمایش و اسکن امری دشوار است. زیرا همانطور که پیش از این گفتیم، اغلب علائم این بیماری مشابه تومور های خوش خیم پاراتیروئید می باشد. در برخی موارد حتی ممکن است تومور سرطانی بعد از جراحی و برداشتن تومور ها و با آزمایش پاتولوژی تومور تشخیص داده شود.
گاهی اوقات سرطان پاراتیروئید با یک آزمایش خون معمولی تشخیص داده می شود. ممکن است شما علائمی را تجربه نکنید؛ اما بالا بودن سطح کلسیم خون در آزمایش خون شما نشانه ی وجود سرطان پاراتیروئید باشد.
درمان سرطان پاراتیروئید
درمان سرطان پاراتیروئید به استیج سرطان و سلامت عمومی شما بستگی دارد. قطعاً تیم پزشکی شما با بررسی تمام جوانب مناسب ترین درمان را برای شما انتخاب کرده و با شما در میان می گذارد. راه های زیر گزینه های پیشنهادی برای درمان می باشند:
1_ درمان سرطان پاراتیروئید با جراحی
درمان اصلی سرطان پاراتیروئید عمل جراحی می باشد. در اغلب موارد از عمل جراحی به عنوان تنها درمان این بیماری نام برده می شود. به این عمل «پاراتیروئیدکتومی» نیز می گویند. همچنین پزشکان معمولاً برای سرطان هایی که مجدداً عود می کنند و یا سرطان هایی که به سایر نواحی بدن گسترش یافته اند، جراحی را تجویز می کنند.
2_ درمان با رادیوتراپی
در این روش از اشعه های پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. برای درمان سرطان پاراتیروئید در اغلب موارد رادیوتراپی به تنهایی کافی نیست. این روش درمانی در موارد زیر تجویز می شود:
- پس از جراحی و برای پیشگیری از عود سرطان
- در صورت عود کردن سرطان
قبل از شروع درمان باید یک قالب یا ماسک برای سر خود سفارش دهید. این قالب به ثابت ماندن سر در حین رادیوتراپی کمک می کند. ممکن است در طول پرتودرمان دچار عوارض جانبی شوید. عوارض معمولاً در عرض چند هفته یا چند ماه پس از اتمام جلسات درمان به آرامی بهبود می یابند.
تیم رادیوتراپی شما پیش از شروع درمان تمامی اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار می دهند. با این وجود، هرگونه عوارض جانبی خود را به تیم خود اطلاع دهید. در اغلب موارد شما می توانید با انجام اقداماتی عوارض جانبی خود را کاهش دهید. عوارض جانبی پرتو درمانی گردن شامل موارد زیر می شود:
- درد در حین بلعیدن
- خشکی دهان یا گلو
- تغییرات چشایی
- زخم شدن یا قرمزی پوست
- خشن شدن یا تغییر صدا
3_ درمان با شیمی درمانی
در شیمی درمانی از داروهای ضد سرطان (سیتوتوکسیک) برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. این روش درمانی به ندرت برای درمان سرطان پاراتیروئید تجویز می شود؛ اما زمانی که امکان جراحی وجود ندارد چاره ای جز شیمی درمانی نیست!
4_ ابلیشن رادیوفرکانسی
این روش نیز معمولاً برای درمان سرطان پاراتیروئید تجویز نمی شود. تنها در صورتی که تومور کوچک بوده و یا شما قادر به انجام جراحی یا بیهوشی عمومی نباشید، پزشک ممکن است این عمل را تجویز کند.
5_ آزمایشات بالینی
آزمایشات بالینی (آزمایشات تحقیقاتی) سعی بر پیدا کردن درمان های جدید و بهتری برای سرطان دارند. از آنجایی سرطان غده ی پاراتیروئید یک بیماری نادر است، تحقیق در زمینه ی درمان های مربوط به آن امری دشوار می باشد.
6_ درمان هایپرکلسمی
اگر سطح کلسیم خون شما بالا باشد (هایپرکلسمی)، شما برای کنترل سطح این ماده معدنی به درمان نیاز خواهید داشت. ممکن است به منظور انجام موارد زیر در بیمارستان بستری شوید:
- سرم تو رگی برای پیشگیری از کم آبی بدن
- مصرف دارو های کاهش دهنده ی سطح کلسیم خون
- همچنین، ممکن است برای کنترل سطح کلسیم خون، به مصرف طولانی مدت دارو های کنترل کننده ی سطح کلسیم نیاز داشته باشید.
کنترل سطح کلسیم حین درمان بیماری
مواقعی که احتمال نیاز به درمان های کنترل کننده ی سطح کلسیم وجود دارد:
- پیش از انجام جراحی خروج کامل توده ی سرطانی پاراتیروئید
- در صورت پخش شدن سرطان
- در صورتی که امکان برداشتن و خروج توده ی سرطانی پاراتیروئید وجود نداشته باشد.
1_ درمان دارویی با بیسفوسفونات ها
بیشتر مقادیر کلسیم بدن شما در استخوان ها ذخیره شده است. بیسفوسفونات ها داروهایی هستند که از آزاد سازی کلسیم به خون توسط استخوان ها پیشگیری می کنند. برخی از انواع بیسفوسفونات در قالب سرم تو رگی اعمال می شود. این درمان نیازی به بستری شدن بیمار ندارد. هر بار اعمال دارو حدود 15 الی 60 دقیقه طول کشیده و دارو هر 3 الی 4 هفته یک بار تجویز می شود.
2_ دنوسوماب
دنوسوماب نوعی داروی ضد سرطان از گروه آنتی بادی مونوکلونال می باشد. دارو های آنتی بادی مونوکلونال همچنين با نام درمان یا تراپی هدفمند نیز شناخته می شوند. این دارو ها با هدف قرار دادن پروتئین های خاصی عمل می کنند که توسط سلول ساخته شده یا واقع در سطح سلول ها (گیرنده های سلولی) باشند.
دنوسوماب برای کاهش سطح کلسیم خون و همچنین پیشگیری از شکستگی های استخوانی در مبتلایان به سرطان پیشرفته به کار گرفته می شود. این دارو به صورت آمپول زیرپوستی (تزریق زیر جلدی) در دسترس است.
کاهش میزان ترشح هورمون پاراتیروئید با دارو
این دارو ها با کاهش میزان هورمون پاراتیروئید ساخته شده در بدن کار خود را انجام می دهند. رایج ترین داروی این گروه قرص سیناسالست است. پزشک، داروساز یا پرستار شما در رابطه با دارو های تجویزی شما اطلاعات بیشتری را در اختیارتان قرار خواهد داد. این اطلاعات شامل نحوه، دوز و زمان مصرف دارو و همچنین نوبت های انجام آزمایش سطوح کلسیم و هورمون پاراتیروئید می باشد.
مراقبت های بعد از درمان سرطان پاراتیروئید
- بعد از اتمام درمان، شما باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید. این چک آپ های منظم حاوی مواردی مثل آزمایش خون مجدد و عکس برداری اولتراسوند یا فراصوت از ناحیه ی گردن می شود.
- این مراجعه ها عموماً باید به مدت چند سال پس از درمان ادامه داشته باشند. از آنجایی که سرطان پاراتیروئید یک بیماری نادر است، شما معمولا در این ویزیت ها تحت نظر کادر متخصصین هورمون خواهید بود.
- در صورتی که در بین نوبت های مراجعه به پزشک متخصص خود متوجه هر گونه علائمی شدید، بلافاصله با پزشک یا پرستارتان تماس بگیرید..
- شما بعد از تشخیص سرطان طبیعتاً دچار احساسات تلخ، نگرانی و اضطراب خواهید بود. پشتیبانی خانواده و دوستان در این مواقع می تواند کمک بزرگی برای شما باشد.
دکتر آرش توفیق، فوق تخصص جراحی سرطان و عروق
