آئورت، شریان بزرگی است که از حفره پایینی و سمت چپ قلب بیرون می آید و خون غنی از اکسیژن را در سراسر بدن توزیع می نماید. این رگ خونی، از سه لایه تشکیل می شود. در شرایط خاصی ممکن است لایه داخلی پاره شود. در این هنگام، خون به لایه میانی آئورت نفوذ کرده و پارگی گسترش می یابد؛ این امر منجر به جدایی لایه های آئورت می گردد که به آن، دایسکشن آئورت نیز گفته می شود.
علت ایجاد دایسکشن آئورت
عوامل خطر ایجادکننده دایسکشن آئورت عبارتند از:
- فشار خون بالا
- وجود آنوریسم
- تصلب شرایین (یا تجمع پلاک در عروق)
- برخی شرایط ژنتیکی مانند دو طرفه بودن دریچه آئورت
- بیماری های بافت همبند (مانند سندرم مارفان) که نوعی بیماری ارثی ست
- آسیب های ناشی از تصادف اتومبیل یا افتادن از ارتفاع زیاد
- سابقه خانوادگی دایسکشن آئورت
علائم دایسکشن آئورت
وقوع دایسکشن برای اولین بار و جدایی لایه های آئورت از یکدیگر، معمولاً با درد شدید و تیز و احساس پارگی در قفسه سینه و کمر همراه است؛ طوری که به نظر می رسد آئورت در حال تکه تکه شدن است. علائم دیگر آن شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس
- بی هوشی یا سرگیجه
- نبض ضعیف و سریع
- علائم سکته مغزی
دایسکشن آئورت، یک وضعیت تهدید کننده حیات است. حدود 40 درصد از بیماران، بلافاصله در اثر پارگی کامل آئورت و خونریزی، جان خود را از دست می دهند. تا زمانی که بیمار تحت درمان قرار نگیرد، خطر مرگ می تواند به یک تا سه درصد در ساعت برسد.
انواع دایسکشن یا پارگی آئورت
درمان دایسکشن آئورت، بستگی به محل پارگی دارد. و دو حالت دارد:
1_ دایسکشن آئورت صعودی:
این نوع از پارگی در نزدیکی قلب قرار دارد و می تواند تهدیدکننده حیات باشد. معمولاً نیاز به جراحی فوری، برای ترمیم یا جایگزینی اولین بخش آئورت (آئورت صعودی-محلی که دچار پارگی شده) دارد. بسته به وضعیت بیمار در زمان ورود به بیمارستان، خطر مرگ ناشی از این جراحی فوری، حدود 10 تا 20 درصد است.
2_ دایسکشن آئورت نزولی:
این نوع پارگی در ناحیه ای پایین تر از آئورت (آئورت نزولی)، و دورتر از قلب ایجاد می گردد. ممکن است در ابتدا نیاز به جراحی نداشته باشد، اما درمان فوری پزشکی برای کنترل فشار خون در این حالت، بسیار مهم است. این بیماران ابتدا با داروهای فشار خون داخل وریدی و نظارت دقیق درمان می شوند.
نیاز به مداخله جراحی، بسته به شدت پارگی آئورت در این افراد، ممکن است چند ماه تا چند سال به تأخیر بیفتد؛ اما بیمارانی که پارگی نواحی پایین تر آئورت در آن ها، سبب قطع جریان خون در اندام های حیاتی از جمله کلیه ها، روده ها، پاها یا حتی نخاع شده است، همانند دایسکشنی که در نزدیکی قلب اتفاق می افتد، برای نجات جان خود نیاز به مداخله فوری دارند.
درمان دایسکشن آئورت
درمان پارگی آئورت به 2 حالت تقسیم بندی میشود و کاملا بسته به تشخیص پزشک دارد:
1_ جراحی باز و یا درمان به روش اندوواسکولار
بسته به شدت درگیری آئورت، ممکن است به جراحی باز برای ایجاد یک ترمیم با دوام نیاز باشد. در این جراحی، یک لوله پارچه ای (صناعی) به نام گرافت (پیوند)، مستقیماً به جای آئورت بیمار قرار می گیرد. در موارد دیگری، جراح ممکن است از پیوند استنت، که یک لوله پارچه ای بوده و توسط سیم فلزی (مانند داربست) پشتیبانی می شود، برای ترمیم آئورت استفاده کند.
پیوندهای استنت، به صورت “درون عروقی” انجام می گیرند، به این صورت که استنت روی یک سیم بلند گذاشته شده و از طریق یک برش در کشاله ران، وارد آئورت می شود، سپس استنت مانند فنر از سیم رها و در محل مستقر می گردد.
یکی دیگر از گزینه های معمول و مورد نیاز در بیماران مبتلا به دایسکشن آئورت، جراحی ترکیبی است. این روش، ترکیبی از جراحی باز معمولی و استنت گرافت درون عروقی می باشد. یکی از رایج ترین جراحی های ترکیبی، روش “خرطوم فیل” (elephant trunk) نام دارد. در این روش، یک عمل باز برای ترمیم آئورت در نزدیکی قلب و همچنین قوس آئورت (قسمتی از آئورت که خون رسانی به مغز را انجام می دهد) انجام می شود.
سپس، یک گرافت اضافی، به آئورت نزولی یا نواحی پایینی آئورت، متصل شده و مانند خرطوم فیل از آنجا آویزان می ماند. این خرطوم فیل، مکانی مناسب برای قرارگیری پیوند استنت داخل عروقی، طی یک جراحی دیگر را فراهم می کند. روش های ترکیبی جدید، شامل جراحی و بازسازی عروق قوس آئورت، بدون استفاده از دستگاه قلب و ریه، به همراه پیوند استنت برای ترمیم دایسکشن پیچیده آئورت در قفسه سینه می باشد.
مراقبت بلند مدت در بیماران مبتلا به پارگی آئورت
انجام پیگیری های منظم پس از زنده ماندن بیمار از رویداد اولیه (با یا بدون جراحی)، بسیار مهم است و باید شامل تصویربرداری در فواصل منظم باشد. افرادی که از دایسکشن آئورت جان سالم به در می برند مستعد ابتلا به آنوریسم آئورت در آینده هستند.
با گذشت زمان، استرس ناشی از جریان خون بین لایه های آئورت، می تواند باعث ضعیف شدن دیواره گردد؛ این امر ممکن است سبب برجسته شدن دیواره آئورت مانند یک بادکنک، ایجاد آنوریسم، پارگی دیرهنگام آئورت و مرگ شود. بسیاری از بیماران برای ترمیم آنوریسم های دیررس، به جراحی های بعدی نیاز خواهند داشت.
1_ داروها
کنترل فشار خون بیماران، با مصرف مادام العمر مسدودکننده های بتا صورت می گیرد. درمان مورد استفاده برای رسیدن به فشار خون هدف، می تواند یک یا چند دارویی باشد. اگر مصرف این داروها برای بیمار ممکن نباشد، پزشک می تواند آن ها را تغییر دهد.
2_ فعالیت جسمی
در حالی که انجام ورزش های هوازی (پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا) توصیه می گردد، ممکن است لازم باشد از انجام فعالیت هایی مانند وزنه برداری، که فشار خون را افزایش داده و فشار بیشتری بر آئورت وارد می کنند، اجتناب نمایید.