طی عمل دیالیز با شانت خون از مواد مضر پاک می شود. این عمل همچنین تصفیه خون نامیده می شود و برای افرادی که کلیه شان دیگر قادر به پاکسازی خون نیست، ابداع شده است.
کلیه ها با تصفیه ارگانیسم ها و جداسازی مواد زائد از مسمومیت جلوگیری می کنند. همچنین با متعادل سازی میزان مواد معدنی بر فشار خون تاثیر می گذارد. دیالیز بطور موقت می تواند این اعمال کلیه را مثلا در افرادی که دچار نارسایی مزمن کلیه شده اند، بر عهده بگیرد. با این حال، دیالیز نمی تواند برای مدت زمان طولانی جایگزین تصفیه خون طبیعی گردد. این کار معمولا تا زمانی ادامه میابد که بتوان یک کلیه اهدایی را به فرد پیوند زد.
انواع دیالیز و روش های انجام آن
برای دیالیز دو حالت داخلی و خارجی دارد.
- در حالت داخلی، دیالیز صفاقی در داخل بدن قرار می گیرد.
- در حالت خارجی (extracorporeal)، خون با یک دستگاه دیالیز خارجی تصفیه می شود.
دستگاه دیالیز کننده، که به اصطلاح به آن دیالیزر گفته می شود، با خارج کردن خون از بدن، آن را تصفیه کرده و سپس مجددا به بدن باز می گرداند. برای انجام این کار، فرد باید شانت بگذارد تا بتوان به عروق خونی اش دسترسی پیدا کرد. اگر از روش خارجی دیالیز (extracorporeal) استفاده می شود باید بدانیم که همودیالیز لازم است یا همودیافیلتراسیون (hemodiafiltration).
همودیالیز از یک فیلتر با منافذ بسیار ریز استفاده می کند که فقط نسبت به آب و مواد زائد نفوذپذیز است. خون از طریق شانت به درون دستگاه دیالیزر پمپ می شود و بر اساس شیب غلظت (دیفوزیون)، مواد زائد خود را آزاد می کند. سپس خون تصفیه شده از طریق شانت به جریان خون فرد وارد می گردد. معمولا انجام همودیالیز از طریق شانت، 3 بار در هفته و هر بار به مدت 4-8 ساعت انجام می شود.
همودیافیلتراسیون از لایه ای با منافذ بزرگ استفاده می کند که علاوه بر آب و مواد زائد، خون هم می تواند از آن عبور کند. این میزان هدر رفت خون با اضافه کردن محلول های معدنی تنظیم می شود.
چرا از شانت برای دیالیز استفاده می شود؟
هنگامی که نیاز به ایجاد سوراخ، برای خون گرفتن باشد، پزشکان استفاده از ورید را ترجیح می دهند، چون زیر پوست قرار داشته و دسترسی به آن آسان است. اما در این ورید ها، معمولا جریان خون به اندازه کافی قوی نیست.
شریان ها، درون بدن قرار دارند اما از جریان خون قوی تری برخوردارند. حین انجام دیالیز به جریان سریعتری از خون احتیاج داریم و ایجاد سوراخ در شریان ها نه تنها سختتر است، بلکه دردناک تر هم می باشد. برای همین با کمک یک شانت، ورید و شریان را به هم وصل می کنند تا جریان خون قوی تری ایجاد گردد. شانت گذاری معمولا با یک جراحی کوچک رگ و درحالی که بیمار بصورت موضعی بی حس شده است، روی ساعد انجام می شود. این عمل همچنین شانت Cimino نامیده می شود. در صورتی که اتصال مستقیم ورید و شریان ممکن نباشد، پزشک برای شانت گذاری از اتصالات مصنوعی استفاده می نماید.
در صورتی که نتوان از ساعد استفاده کرد، گاهی در آرنج یا بازو شانت گذاری انجام می گیرد. از آنجایی که رگ ها، به خصوص در کودکان، کوچک اند، هنگامی که شانت گذاری می شود، نباید زیاد دست را تکان داد. برای اینکه بهتر بتوان این موضوع را رعایت کرد، اگر فرد راست دست باشد، شانت در دست چپ، و اگر چپ دست باشد، در دست راست او قرار داده می شود. چند هفته پس از جراحی، هنگامی که زخم بدون هیچ عارضه ای خوب شد، می توان از شانت برای دیالیز استفاده کرد.
عملکرد شانت دیالیز
بیمار از طریق یک فیستول AV به دستگاه دیالیز متصل می گردد. پرستار با وارد کردن دو سوزن به داخل فیستول AV، دیالیز را آغاز می کند. یکی از این سوزن ها، خون را از رگ خارج کرده و به دستگاه دیالیز وارد می نماید تا فیلتر شود. سوزن دوم خون را به شکلی که آسیب نبیند، به درون بدن باز می گرداند.
فیستول AV چیست؟
فیستول شریانی وریدی اتصال بین شریان (سرخرگ) و ورید (سیاهرگ) است که جراح عروق آن را ایجاد میکند. شریانها خون را از قلب به بدن حمل میکنند درحالیکه وریدها خون را از بدن به سمت قلب برمیگردانند. برای ایجاد یک فیستول AV و اتصال دو رگ به یکدیگر، به جراحی در اتاق عمل نیاز است. نقطه اتصال این دو رگ باید به قدر کافی مقاومت داشته باشد تا بتواند چند بار در هفته دیالیز را تحمل کند، بدون آنکه از هم باز شود.
در طب ییل، برای دستیابی به بهترین تکنیک های جراحی ایجاد فیستول AV تحقیق می کنیم. در حال حاضر تمرکز ما روی فیستول سفالیک شعاعی است – که سخت ترین نوع ایجاد فیستول AV است. وقتی جراح شریان رادیال و ورید سفالیک را در مچ بیمار به هم متصل می کند، فیستول سفالیک شعاعی ایجاد می شود. جراحی های دیگری نیز وجود دارد که معمولاً در بازوی بیمار انجام می شوند. اگر این روش را انجام دهید، جراح با شما همکاری می کند تا بهترین گزینه درمانی را برای شما انتخاب کند.
جراحی فیستول AV چند ساعت طول می کشد و به طور کلی یک عمل سرپایی است. می تواند تحت بیهوشی عمومی یا از طریق بی حسی بازو انجام شود.
تفاوت شانت و فیستول
فیستول AV یک اتصال مصنوعی بین شریان و ورید است که گاهی با جراحی ایجاد می گردد تا به انجام همودیالیز کمک کند. در این موارد، پیوند شانت برای کمک به درمان ایجاد می گردد. متاسفانه، گاهی شانت گذاری موفق نخواهد بود، که به این وضعیت عملکرد بد پیوند می گویند.
کاربرد فیستول Av در دیالیز
فیستول AV راهی برای اتصال بیماران به دستگاه دیالیز است. یک پرستار با قرار دادن دو سوزن در فیستول AV درمان دیالیز شما را شروع می کند. یک سوزن خون را برداشته و به دستگاه می فرستد تا در آنجا فیلتر شود. سوزن دوم خون را بدون آسیب به بدن بر می گرداند. هر درمان دیالیز سه تا چهار ساعت به طول می انجامد و به طور کلی بیماران به سه بار دیالیز در هفته نیاز دارند.
چه زمانی به جراحی فیستول AV نیاز است؟
جراحی تقریباً شش ماه قبل از اولین جلسه دیالیز انجام می شود. ممکن است چندین هفته طول بکشد تا فیستول AV بهبود یابد و آنقدر محکم شود که در برابر سختی درمان دیالیز مقاومت کند. طی هفته های بعد از جراحی، فشار بالای جریان خون شریانی باعث کشش دیواره های ورید می شود.
همانطور که ورید کشیده می شود، بزرگتر می گردد. نتیجه این امر نقطه دستیابی پایداری ست که به پرستار اجازه می دهد بیمار را به راحتی به دستگاه دیالیز متصل کند.
آیا جایگزینی برای فیستول AV وجود دارد؟
فیستول AV بهترین راه دریافت دیالیز است زیرا این یک راه حل طولانی مدت برای بیماران دیالیزی است و خطر عفونت کمی را به همراه دارد. با این حال، گزینه های مختلفی هست که قابل تأمل می باشد. اگر اندازه ورید شما برای فیستول AV مناسب نیست، ممکن است یک ورید مصنوعی از طریق جراحی پیوند بایپس AV برای شما گذاشته شود.
در صورت نیاز به دیالیز فوری، می توان از کاتتر دیالیز استفاده کرد تا زمانی که راه حل طولانی مدتی برای آن پیدا شود. در جراحی عروقی و اندوواسکولار طب ییل، جراحان ما در جستجوی بهترین گزینه دسترسی به دیالیز برای شما هستند.
درمان اندوواسکولار عملکرد نادرست پیوند فیستول AV
فیستول AV یک ارتباط غیرطبیعی بین شریان و ورید است و گاهی با جراحی برای کمک به درمان همودیالیز ایجاد می شود. در این موارد، برای کمک به درمان، یک پیوند شنت قرار داده می شود.
متأسفانه، گاهی اوقات شانت از کار می افتد، که این اتفاق به نقص عملکرد پیوند معروف است. اگر این مورد را تجربه کرده اید، ممکن است پزشک توصیه کند که تحت درمان اندوواسکولار قرار بگیرید. هدف از این روش کم تهاجم جلوگیری از تنگی فیستول و از بین بردن هرگونه انسداد در شانت، مانند لخته های خونی است.
تکنیک های مورد استفاده در این روش به نوع ضایعه و همچنین محل آن بستگی دارد.
به لطف روش شانت گذاری، دسترسی دائمی به رگ از طریق یک سوراخ امکان پذیر است. جریان خون شدیدتری که از سرخرگ وارد ورید میشود منجر به اتساع ورید شده و به دیواره آن انعطاف پذیری بیشتری می بخشد. همچنین به لطف این روش، سوراخ کردن رگ از طریق آن آسان تر است.
اما مطمئناً شانت گذاری خطرهایی را هم به همراه دارد. خطر اصلی، خطر عفونت است، زیرا شنت امکان اتصال مستقیم جریان خون به جهان خارج را فراهم می کند. این می تواند منجر به عفونت باکتریایی شود، که اگر فرد به دستورالعمل های بهداشتی پایبند باشد، می توان از بروز آن جلوگیری کرد. خطر دیگر ایجاد ترومبوز در شانت است که با جراحی برطرف می شود. در حالت کلی، شنت هیچ خطری ندارد، اما انجام دیالیز را برای همه راحت ترمی کند.