زخم دیابتی انگشت پا یک مشکل جدی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می تواند منجر به عوارض جبران ناپذیری شود. از جمله ی این عوارض وخیم می توان به بستری شدن در بیمارستان و حتی قطع عضو اشاره کرد.
تمام بیماران مبتلا به دیابت باید سالانه توسط یک پزشک عمومی یا متخصص معاینه شوند. برای بیمارانی که سابقه ی زخم پای دیابتی را دارند، معاینه ی منظم هر سه ماه توصیه می شود. این معاینه شامل شناسایی عوامل خطر (از جمله نوروپاتی محیطی، بیماری عروق محیطی) و بررسی کامل پاها برای احتمال وجود زخم های دیابتی می باشد.
برای تشخیص افرادی که «در معرض خطر» زخم پای دیابتی قرار دارند، پزشک پوست پا را از نظر ترک خوردگی، زخم و … مورد بررسی قرار داده و در صورت نیاز بیمار را به یک متخصص ارجاع می دهد. زخم پای دیابتی یکی از رایج ترین دلایل بستری شدن بیماران دیابتی می باشد. بهبود این زخم ها ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد. زخم های دیابتی معمولاً بدون درد هستند (به دلیل کاهش حساسیت پاها).
زخم دیابتی انگشت پا چگونه شکل می گیرد؟
بیماری دیابت می تواند به اعصاب و رگ های خونی در پا آسیب رسانده و منجر به بی حسی یا کاهش حساسیت پاها شود. بی حسی پاها باعث می شود تا شما متوجه آسیب دیدگی یا زخم پاهای خود نشوید و مشکل شما وخیم تر شود. به عنوان مثال ممکن است انگشت شما تاول بزند و شما اصلاً متوجه آن نشوید و با گذشت زمان وضعیت بدتر شود.
اگر زخمی روی انگشت پای خود دارید به پزشک مراجعه کرده و دستورالعمل های او را به صورت کامل در خانه اجرا کنید. همچنین برای پیشگیری از بروز زخم های آتی بهتر است توصیه های پزشک را جدی بگیرید.
چه زمانی باید برای زخم دیابتی انگشت پا به پزشک مراجعه کنید؟
معاینه ی منظم توسط پزشک بهترین راه برای پیشگیری از بروز زخم دیابتی انگشت پا است. در جلسه معاینه نبض پای شما گرفته شده و حساسیت پاها معمولاً با دستگاهی به نام مونوفیلامنت مورد بررسی قرار می گیرد.
در صورت داشتن هر یک از علائم و نشانه های عفونت با پزشک تماس بگیرید:
- قرمزی، داغی یا تورم در اطراف زخم
- خروج ترشحات از زخم
- چرک
- بوی بد
- تب یا لرز
- افزایش درد
- افزایش سفتی در اطراف زخم
- همچنین اگر زخم پای شما بسیار سفید، آبی یا سیاه است به پزشک مراجعه کنید.
دبریدمان زخم دیابتی
یکی از روش های درمان زخم دیابتی روش دبریدمان است. دبریدمان به برش، برداشت یا حذف یک بخش از بافت مرده، عفونی شده یا صدمه دیده از بدن بیمار گفته می شود. هرگز نباید در خانه و خودتان این کار را انجام دهید. این روش حتماً باید توسط یک متخصص، پزشک یا پرستار انجام شده تا از آسیب های بعدی جلوگیری شود. نحوه ی انجام این روش:
- پوست اطراف زخم با دقت تمیز و ضدعفونی می شود.
- با ابزاری فلزی، پزشک درون زخم را -به منظور بررسی عمق و وجود جسم خارجی درون آن- مورد بررسی قرار می دهد.
- پزشک بافت مرده را برش داده و زخم را ضدعفونی می کند.
- پس از این مرحله زخم ممکن از بزرگ تر و عمیق تر به نظر برسد. زخم باید صورتی یا قرمز باشد. احتمال بهبود زخم های رنگ پریده، بنفش یا سیاه خیلی پایین تر است.
- آب درمانی با حمام چرخابی
- شسس و شوی بافت مرده با استفاده از سرنگ و کاتتر (لوله)
- پانسمان زخم ها
- استفاده از مواد شیمیایی خاصی به نام آنزیم برای حل کردن بافت مرده زخم
- اکسیژن تراپی هایپرباریک (به اکسیژن رسانی بهتر زخم ها کمک می کند)
کاهش فشار روی زخم دیابتی انگشت پا
زخم پای دیابتی تا حد زیادی باعث فشار به یک ناحیه از پای شما می شود. پزشک ممکن است برای کاهش این فشار برای شما پوشیدن کفش مخصوص و بریس یا کچ گرفتن پا را تجویز کند. در موارد شدید ممکن است حتی لازم باشد که تا زمان بهبود کامل زخم ها از عصا یا ویلچر استفاده کنید.
این ابزارها فشار را از ناحیه زخم برداشته و به تسریع روند بهبودی آن کمک می کنند. در برخی موارد اعمال فشار روی زخم دیابتی در حال بهبود حتی برای چند دقیقه می تواند اختلال زیادی در روند بهبودی کامل زخم ایجاد کند. حتماً کفشی بپوشید که باعث فشار روی ناحیه خاصی از پاهای شما نشود.
- کفش هایی از جنس کانواس، چرم یا جیر بپوشید. از پوشیدن کفش های پلاستیکی که مانع از ورود و خروج هوا به کفش می شوند خودداری کنید.
- ترجیحاً از کفشی استفاده کنید که قابلیت تنظیم شدن داشته باشد (یعنی بند، چسب یا سگک داشته باشند).
- کفش مناسب پای خود را انتخاب کنید. از پوشیدن کفش های تنگ بپرهیزید.
- از پوشیدن کفش های نوک تیز، جلو باز، پاشنه بلند، دمپایی یا صندل خودداری کنید.
مراقبت از زخم انگشت و پانسمان آن
از زخم خود دقیقاً مطابق دستورالعمل پزشکتان مراقبت کنید. سایر دستورالعمل ها شامل موارد زیر می شوند:
- سطح قند خون خود را کنترل کنید. این امر به بهبود زخم ها و مبارزه با عفونت کمک می کند.
- زخم خود را تمیز و پانسمان شده نگه دارید.
- هر روز پانسمان یا باند زخم خود را عوض کنید.
- سعی کنید هیچ فشاری روی زخم وارد نکید.
- تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است، به هیچ وجه با پای برهنه راه نروید.
- فشار خون و کسترول خون خود را کنترل کنید. سیگار را ترک کنید.
- پزشک ممکن است از انواع پانسمان ها برای بانداژ زخم های شما استفاده کند.
در اغلب موارد، ابتدا از پانسمان های خیس به خشک (Wet-to-dry dressings) استفاده می شود. به این معنا که پزشک یک پانسمان مرطوب روی زخم شما قرار می دهد؛ پس از مدتی پانسمان خشک شده و بخشی از بافت زخم را جذب می کند. وقتی پانسان برداشته می شود مقداری از بافت زخم همراه آن جدا می گردد.
- پزشک به شما یادآوری می کند که هر چند وقت یکبار به تعویض پانسمان نیاز دارید.
- ممکن است به تنهایی بتوانید پانسمان زخمتان را عوض کنید؛ اما بهتر است از یکی از اعضای خانواده خود کمک بگیرید.
- یک پرستار نیز می تواند به تعوض پانسمان زخم هایتان کمک کند.
انواع دیگر پانسمان عبارتند از:
- پانسمان حاوی دارو
- پانسمان های بیولوژیک
پانسمان و پوست اطراف آن را خشک نگه دارید. اجازه ندهید که سطح وسیعی از بافت های سالم اطراف زخم شما زیر پانسمان خیس قرار بگیرند. این کار باعث نرم شدن بافت های سالم و مشکلات بیشتر پا می شود.
دکتر آرش توفیق، جراح و فوق تخصص عروق در تهران
