در جراحی سرطان یا جراحی کانسر، تومور و بافت اطراف آن برداشته می‌شوند. پزشکی که با جراحی سرطان را درمان می‌کند، جراح سرطان نامیده می‌شود. جراحی، قدیمی‌ترین نوع درمان سرطان است. امروزه جراحی سرطان هنوز هم برای درمان انواع بسیاری از سرطان ها مؤثر است. دلایل زیادی برای عمل جراحی وجود دارد، از جمله:
- تشخیص وجود سرطان
- برداشتن همه یا بخشی از سرطان
- یافتن محل سرطان
- مشخص کردن اینکه آیا سرطان به قسمت‌های دیگر بدن سرایت کرده یا عملکرد آنها را مختل کرده است یا خیر؟
- ترمیم ظاهر یا بازیابی کارکرد بدن
- کاهش عوارض جانبی
عمل جراحی ممکن است در مطب پزشک، کلینیک، مراکز جراحی و یا بیمارستان انجام شود. مکانی که جراحی در آن انجام می‌شود، بستگی به نوع جراحی و زمان مورد نیاز برای نقاهت دارد.
جراحی نمونه برداری از بافت سرطانی
برای اکثر سرطان‌ها، نمونه‌برداری مهمترین راه برای تشخیص است. در طول نمونه‌برداری سرطان، جراح یک بریدگی در پوست ایجاد می‌کند. سپس، بخشی از بافت مشکوک یا کل آن را برمیدارد.
دو نوع نمونه‌برداری وجود دارد:
1- نمونه‌برداری برشی که قسمتی از بافت مشکوک را برمیدارد.
2- نمونه‌برداری برداشتی که کل بافت مشکوک مانند خال یا توده را برمی‌دارند.
پس از نمونه‌برداری، متخصص آسیب‌شناسی، بافت برداشته شده را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. آسیب شناس، پزشکی است که تست‌های آزمایشگاهی را تفسیر می‌کند. او سلول‌ها، بافت‌ها و اعضای بدن را بررسی می‌کند تا بیماری را پیدا کند. سپس او یک گزارش آسیب‌شناسی به متخصص سرطان ارائه می‌دهد. متخصص نیز با استفاده از گزارش، تومور را تشخیص می‌دهد.
جراحی برای تعیین مرحله کانسر
این نوع جراحی برای تعیین اندازه تومور و وضعیت گسترش سرطان به کار می‌رود. اغلب در این جراحی، برخی غدد لنفاوی نزدیک تومور هم برداشته می‌شوند تا مشخص شود که آیا سرطان گسترش یافته است یا خیر؟
اعضای تیم پزشکی با استفاده از نتایج این جراحی و دیگر آزمایشات، گزینه‌های درمان را بررسی می‌کنند. این آزمایشات همچنین می‌توانند شانس بهبودی فرد را پیش‌بینی کنند. استیج سرطان هم ممکن است در گزارش آسیب‌شناسی ذکر شود.
جراحی کاهش حجم تومور سرطانی
گاهی اوقات، پزشک جراح نمی‌تواند کل تومور را بردارد. یا اینکه برداشتن آن ممکن است آسیب جدی به بدن وارد کند. در این موارد، جراح تا آنجایی که ممکن است قسمتهایی از تومور را برمیدارد. دیگر درمان‌ها مانند پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی ممکن است پس از جراحی، به کار روند تا درمان سرطان ادامه یابد. این درمان‌ها ممکن است قبل از جراحی شروع شوند تا سایز تومور را کاهش دهند و برداشتن تومور با جراحی راحت‌تر شود.
جراحی برداشتن تومور سرطانی
برداشتن تومور سرطانی یا جراحی درمانی عمدتاً برای برداشتن تومور و قسمتی از بافت اطراف آن استفاده می‌شود. بافت اطراف تومور، حاشیه نام دارد. برداشتن تومور ممکن است تنها راه درمان باشد. یا اینکه در ترکیب با دیگر روش‌های درمانی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی به کار رود.
برای این نوع از جراحی، پزشک جراح، برش‌های بزرگی در پوست، ماهیچه و گاهی اوقات استخوان ایجاد می‌کند. گاهی نیز از روش های کم تهاجمی تر استفاده می شود. این روش‌ها ممکن است بهبود را تسریع بخشیده و درد پس از جراحی را کاهش دهند.
جراحی تسکینی سرطان
جراحی تسکینی عوارض جانبی ایجاد شده از تومور را تسکین می‌دهد. این جراحی کیفیت زندگی افراد با سرطان پیشرفته یا گسترده را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال این جراحی برای موارد زیر به کار می‌رود:
- کاهش درد یا بازیابی کارکرد جسمی هنگامی که تومور مشکلات زیر را ایجاد می‌کند:
- فشار روی عصب یا نخاع
- انسداد روده
- فشار یا انسداد در بخش‌های دیگر بدن
- متوقف کردن خونریزی چرا که برخی سرطان‌ها باعث خونریزی می‌شوند از جمله:
- سرطان‌هایی که در قسمتهایی از بدن با رگ‌های خونی زیاد مانند رحم قرار دارند.
- سرطان هایی که در قسمت‌های حساس بدن مانند: مری، سرطان معده و روده هستند و وقتی غذا یا مواد زائد از آن رد می‌شوند، دچار خونریزی می گردند.
خونریزی ممکن است عوارض جانبی برخی داروهای سرطان هم باشد. وقتی برای توقف خونریزی جراحی لازم باشد، از روشی به نام بخیه لیگاسیون استفاده می‌شود. در این جراحی، رگ‌های خونی با استفاده از نخ بخیه بسته می‌شوند.
- داخل کردن یک لوله تغذیه برای دارو هنگامی که سرطان یا درمان، غذا خوردن را برای بیمار دشوار کرده باشد. لوله تغذیه از طریق دیواره شکمی به طور مستقیم وارد معده یا روده می‌شود. ممکن است لوله را وارد رگ کنند تا داروهای مسکن یا شیمی درمانی را وارد خون کند.
- جلوگیری از شکستگی استخوان‌ها چرا که استخوان‌ها در اثر سرطان یا درمان آن، ضعیف می‌شوند و ممکن است به راحتی دچار شکستگی شده و جوش خوردن آنها هم طولانی شود. پزشک ممکن است یک میله فلزی را وارد کند تا از شکستگی استخوان‌های ضعیف پیشگیری کند و درد را کاهش دهد.
جراحی ترمیمی
پس از عمل جراحی اصلی برای برداشتن تومور، برخی بیماران ممکن است تصمیم بگیرند که یک جراحی دیگر انجام دهند تا ظاهر یا کارکرد بدن را ترمیم و بازیابی کنند. این کار را جراحی پلاستیک یا ترمیمی می‌نامند. جراحی ترمیمی ممکن است همزمان با جراحی برداشتن تومور یا پس از بهبود بیمار یا در ادامه درمان انجام شود. نمونه‌های جراحی ترمیمی شامل ترمیم پستان پس از برداشتن آن، و جراحی ترمیمی پس از جراحی سر و گردن است.
جراحی پیشگیری
جراحی برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان هم انجام می‌شود. به عنوان مثال، پزشکان اغلب پیشنهاد می‌کنند که پولیپ‌های روده برداشته شوند تا از سرطان پیشگیری شود. علاوه بر این، زنانی که سابقه بیماری قوی در سرطان پستان یا تخمدان را دارند، یا جهش‌هایی در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 مربوط به سرطان پستان و تخمدان داشته‌اند، ممکن است که عمل برداشتن پستان یا تخمدان را انجام دهند. این جراحی‌ها ریسک ابتلا به سرطان پستان یا تخمدان را کاهش می‌دهند.
انواع جراحی کم تهاجمی سرطان
در ادامه با روش های کم تهاجمی در درمان سرطان بیشتر آشنا می شویم:
جراحی لاپاروسکوپی
پزشک با یک لوله باریک مجهز به نور و دوربین، برش‌های کوچکی در پوست ایجاد می‌کند. لاپاروسکوپی یک عمل جراحی بسیار کم‌تهاجمی است که در شکم انجام می‌شود. عمل مدیاستینوسکوپی و توراکوسکوپی هم همین نوع عمل است که بر روی قفسه سینه انجام می‌شود. ممکن است لاپاروسکوپی با کمک یک ربات انجام شود. در این نوع جراحی، پزشک جراح، ابزارهای رباتیک را هدایت می‌کند تا جراحی را انجام دهد. این روش جراحی می‌تواند برای کلیه، پروستات، رحم یا تخمدان انجام شود.
جراحی لیزری
پزشک با استفاده از یک اشعه باریک و پرتراکم نور، بافت سرطانی را برمی دارد.
کرایوسرجری
پزشک با استفاده از نیتروژن مایع، سلول‌های سرطانی را منجمد کرده و از بین می‌برد.
جراحی میکروگرافی مهز (Mohs)
این نوع جراحی با نام جراحی کنترل شده میکروگرافی هم نامیده می‌شود. در این روش، متخصص جراحی، سلول‌های سرطانی پوست را می‌تراشد. پزشک هر بار یک لایه را برمی دارد تا زمانی که به سلول‌های سالم برسد.
اندوسکوپی
پزشک یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر که سر آن یک لامپ و دوربین قرار دارد را وارد بدن می‌کند. این ابزار اندوسکوپ نام دارد و ممکن است از طریق دهان، مقعد یا واژن وارد بدن شود تا اعضای داخلی بدن معاینه شوند. در طول این عمل، پزشک ممکن است نمونه‌هایی از بافت مشکوک را برای معاینه بیشتر بردارد.
انواع آندوسکوپی
عمل | بخشی از بدن که معاینه می‌شود | جایی که لوله وارد می‌شود |
برونکوسکوپی | ریه‌ها و مجرای تنفس | دهان یا بینی |
کولونوسکوپی | روده | مقعد |
کولپوسکوپی | واژن و دهانه رحم | یک اسپکولوم برای معاینه وارد واژن می‌شود |
سیستوسکوپی | مثانه | مجرای ادراری |
گستروسکوپی | معده و روده کوچک | دهان |
هیستروسکوپی | رحم | واژن |
لاپاروسکوپی | معده، کبد، اندام‌های جنسی زنانه | برش‌های کوچک در شکم |
لارینژوسکوپی | حنجره | دهان |
مدیاستینوسکوپی | قفسه سینه | برش کوچک در پایین گردن |
پیلوسکوپی | کلیه | مجرای ادرار |
سیگموئیدوسکوپی | روده | مقعد |
توراکوسکوپی | ریه‌ها | برش کوچک در قفسه سینه |
یورتروسکوپی | میزنای | مجرای ادراری |
انواع سرطان و درمان آن
جراحی | نوع سرطان |
کولکتومی | روده |
کرانیوکتومی | مغز |
سیستکتومی | مثانه |
گسترکتومی | معده |
هپاتکتومی | کبد |
هیسترکتومی | دهانه رحم، تخمدان، مجرای ادرار |
لارینژکتومی | حنجره |
لوبکتومی | ریه |
ماستکتومی | پستان |
نفرکتومی | کلیه |
ایزوفگکتومی | مری |
اوکیدکتومی | بیضه |
پانکراتیکودودنکتومی | پانکراس |
نومونکتومی | ریه |
پروستاتکتومی | پروستات |
تیروئیدکتومی | تیروئید |
والوکتومی | واژن |
دکتر آرش توفیق فوق تخصص جراحی عروق از فرانسه
