ترومبوز ورید عمقی (DVT) زمانی رخ می دهد که در یک یا چند رگ عمیق در بدن (معمولاً در پاها) لخته خون تشکیل می شود. ترومبوز ورید عمقی می تواند باعث درد و التهاب در پا شود. این بیماری گاهی اوقات هیچ علائم قابل توجهی ندارد. اگر شما بیماری خاصی دارید که سبب لخته شدن خون می شود، ممکن است به ترومبوز ورید عمقی دچار شوید. علت لخته شدن خون در پای چپ نیز گاها میتواند بدلیل ابتلا به این بیماری باشد.
اگر برای مدت زمان طولانی تحرک نداشته باشید، باز هم ممکن است لخته خون در پاهای شما تشکیل شود. برای مثال، به هنگام رانندگی در مسافتهای طولانی یا زمانی که بعلت جراحی، بیماری یا تصادف در رختخواب استراحت طولانی داشته اید، ممکن است تحرک زیادی نداشته باشید.
ترومبوز ورید عمقی می تواند خطرناک باشد، زیرا لخته های خون در رگ ها ممکن است بشکنند. لخته ها می توانند از طریق جریان خون حرکت کنند، به طرف ریه ها بروند و جریان خون را مسدود کنند (آمبولی ریوی). زمانی که ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریوی همزمان با هم اتفاق می افتند، این شرایط ترومبو آمبولی وریدی (VTE) نامیده می شود.
علائم لخته شدن خون در پای چپ
علائم ترومبوز ورید عمقی (DVT) عبارتند از:
- التهاب پا
- درد، گرفتگی یا سوزش در پا که اغلب در ساق پا شروع می شود.
- قرمز یا بنفش شدن رنگ پوست پا
- احساس گرما روی پوست محل آسیب دیده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم ترومبوز ورید عمقی را دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. اگر علائم آمبولی ریوی را دارید (PE) فوراً با اورژانس تماس بگیرید، زیرا آمبولی ریوی یکی از خطرناک ترین عوارض ترومبوز ورید عمقی می باشد. علائم و نشانه های هشدار دهنده ی آمبولی ریوی عبارتند از:
- تنگی نفس ناگهانی
- درد یا ناراحتی قفسه سینه که به هنگام نفس عمیق کشیدن یا سرفه کردن تشدید می شود.
- احساس سرگیجه
- غش کردن
- ضربان قلب سریع
- تنفس سریع
علت لخته شدن خون در پا
هرچیزی که مانع از جریان یافتن خون به طور صحیح شود، می تواند موجب لخته شدن خون شود. علل اصلی ترومبوز ورید عمیقی، آسیب به رگ بر اثر جراحی یا التهاب عروق (واسکولیت) و آسیب به علت عفونت یا ضربه می باشد.
عوامل خطرایجاد لخته خون در پاها
عوامل زیادی موجب افزایش احتمال ترومبوز ورید عمقی می شوند. هرچه عوامل خطر بیشتر باشند، شما بیشتر در معرض ترومبوز ورید عمقی قرار دارید. عوامل خطر برای ترومبوز ورید عمقی عبارتند از:
- سن: سن بالای 60 سال، احتمال ترومبوز ورید عمقی را افزایش می دهد، اما این مشکل در هر سنی می تواند رخ دهد.
- عدم تحرک کافی. زمانی که پاها به مدت زیادی حرکت نکنند، عضلات ساق پا منقبض نمی شوند. انقباضات عضله به جریان خون کمک می کنند. نشستن به مدت زمان طولانی مانند رانندگی کردن یا نشستن در هواپیما می تواند احتمال ترومبوز ورید عمقی را افزایش دهد. بنابراین استراحت طولانی که ممکن است به دلیل بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان یا مشکل خاصی مانند فلج باشد نیز می تواند منجر به این شرایط شود.
- آسیب یا جراحی. آسیب به رگ ها یا جراحی می تواند احتمال تشکیل لخته در خون را افزایش دهد.
- بارداری: بارداری، فشار به رگهای لگن و پاها را افزایش می دهد. احتمال لخته شدن خون بر اثر بارداری می تواند تا شش ماه بعد از زایمان نیز ادامه داشته باشد. افرادی با اختلال لخته شدن خون ارثی بیشتر در معرض خطر هستند.
- مصرف قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی. هردوی این شرایط می توانند امکان لخته شدن خون را افزایش دهند.
- اضافه وزن یا چاقی. اضافه وزن، فشار به رگهای لگن و پاها را افزایش می دهد.
- سیگار کشیدن. سیگار کشیدن جریان خون را تحت تأثیر قرار می دهد و موجب لخته شدن خون و ترومبوز ورید عمقی می شود.
- سرطان: برخی از سرطان ها، موادی را در خون افزایش می دهند که موجب لخته شدن خون می شوند. برخی از انواع درمان های سرطان نیز می توانند احتمال خطر لخته های خونی را افزایش دهند.
- نارسایی قلبی. نارسایی قلبی، احتمال ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریوی را افزایش می دهد. از آنجا که قلب و ریه ها در افراد مبتلا به نارسایی قلبی، به درستی عمل نمی کنند، حتی با وجود یک آمبولی ریوی کوچک، علائم بسیار شدیدی رخ می دهد.
- بیماری التهاب روده. بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو می تواند احتمال ابتلا به ترومبوز ورید عمقی را افزایش دهد.
- سابقه ی ابتلا به ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی ریوی در فرد یا خانواده: اگر شما یا فرد دیگری در خانواده به یکی از این شرایط یا هردوی آنها دچار بوده اید، احتمال ابتلای شما به ترومبوز ورید عمقی بیشتر است.
- ژنتیک: اختلالات ژنتیکی در برخی از افراد باعث می شود که خون آنها به راحتی لخته شود. برای مثال، فاکتور 5 لیدن، یک اختلال ژنتیکی است که یکی از عوامل تشکیل لخته در خون را تغییر می دهد. یک بیماری ارثی ممکن است به تنهایی موجب تشکیل لخته در خون نشود، مگر اینکه با عوامل خطر دیگر همراه باشد. گاهی اوقات، یک لخته خونی در رگ با هیچ عامل خطر قابل شناسایی همراه نیست. این شرایط، "ترومبوآمبولی وریدی بدون دلایل شناخته شده" نامیده می شود.
عوارض لخته شدن خون در پاها
عوارض ترومبوز ورید عمقی می تواند شامل موارد زیر باشد:
1_ آمبولی ریوی (PE)
آمبولی ریوی یکی از عوارض خطرناک احتمالی ترومبوز ورید عمقی می باشد. این بیماری زمانی رخ می دهد که یک لخته ی خونی در پا یا جای دیگری از بدن شکسته می شود و در یکی از رگ های خونی ریه گیر می افتد. اگر دارای علائم آمبولی ریوی هستید، باید فوراً تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرید. این علائم شامل تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه به هنگام نفس کشیدن یا سرفه کردن، تنفس سریع، ضربان سریع، احساس غش یا غش کردن و سرفه ی خونی شود.
2_ سندرم پست فلبیتیک
آسیب به رگ ها بر اثر لخته ی خونی، جریان خون در نواحی آسیب دیده را کاهش می دهد. علائم آن شامل درد یا التهاب پا، تغییر رنگ پوست و زخم های پوستی می شود.
3_ عوارض درمان
اغلب اوقات برای درمان ترومبوز ورید عمقی از رقیق کننده های خون استفاده می شود. خونریزی یکی از عوارض نگران کننده ی مصرف رقیق کننده های خون می باشد. در حین مصرف داروهای رقیق کننده ی خون، انجام آزمایشات خون به صورت منظم از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
پیشگیری از لخته شدن خون
تغییرات سبک زندگی ممکن است به پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی کمک کنند. این راهکارها را امتحان کنید:
1_ پاهای خود را حرکت دهید
اگر تحت عمل جراحی قرار گرفته اید یا استراحت طولانی مدت داشته باشید، تا جایی که می توانید سعی کنید پاهای خود را حرکت دهید. به هنگام نشستن، پاهای خود را به صورت ضربدری روی هم قرار ندهید. انجام چنین کاری می تواند جریان خون را مسدود کند. به هنگام سفر رفتن، به پاهای خود استراحت دهید. زمانی که در هواپیما هستید، هرازگاهی بایستید یا راه بروید.
اگر با ماشین سفر می کنید، هر یک ساعت یکبار توقف کنید و در اطراف راه بروید. اگر نمی توانید راه بروید، تمرینات پا انجام دهید. در حالیکه که انگشتان پای خود را روی زمین قرار داده اید، پاشنه های پایتان را بالا و پایین کنید. سپس در حالیکه پاشنه های پا را روی زمین قرار داده اید، انگشتان پای خود را بالا ببرید.
2_ سیگار نکشید.
سیگار کشیدن می تواند احتمال ابتلا به ترومبوز ورید عمقی را افزایش دهد.
3_ وزن خود را کنترل کنید.
چاقی یکی از عوامل خطر برای ترومبوز ورید عمقی می باشد. ورزش منظم می تواند احتمال تشکیل لخته های خونی را کاهش دهد. به عنوان یک هدف کلی، سعی کنید روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت فیزیکی متوسط انجام دهید. اگر قصد کاهش وزن دارید یا هدف شما تناسب اندام است، ممکن است لازم باشد تمرینات ورزشی بیشتری انجام دهید.
دکتر آرش توفیق جراح و متخصص عروق در تهران
